کتاب چگونه زندگی‌نامه بنویسیم؟ نوشته برایان د. آزبورن و ریچارد سایر، یکی از جلدهای مجموعه چگونه هنرمند شویم است. این کتاب قرار است برخی تجارب زندگی‌نامه‌نویسان آن سوی دنیا را در اختیار نوآموزان این سوی عالم قرار دهد.

اساساً زندگینامه‌نویسی در دنیا از ادبیات رفته رفته به سمت تاریخ و تاریخچه‌ی زندگی یک فرد حرکت یا میل کرده است و امروزه اگر نگوییم جنبه‌های مستند زندگینامه‌نویسی اهمیت بیشتری پیدا کرده حداقل به اندازه‌ی فنون نگارش و داستان نویسی اهمیت پیدا کرده است. در ابتدا زندگینامه‌ها بیشتر ادبیات و داستان بود تا واقعیت‌های زندگی یک فرد.

در حقیقت زندگینامه‌نویسی در این عالم با آثاری برای نکو داشت و بزرگداشت پادشاهان، قهرمانان ملی و جنگاوران و صرفا به قصد نقل خوبی‌های اشخاص، متولد شد (مثل آثار گزنفون نویسنده‌ی یونانی)، سپس با ظهور و گسترش مسیحیت و با زیاد شدن شور مذهبی، کسانی زندگینامه‌ها‌ی قدیسان را نوشتند و هدف‌شان هم از نسبت دادن کرامات‌گاه اغراق‌آمیز به اشخاص و بزرگ‌نمایی صفات خوب و حذف صفات ناپسند آن‌ها به قصد تقدیس و تجلیل یا ارائه‌ی الگوهای اخلاقی و ترویج مسیحت بود.

چندی بعد برخی نیز با همین نیت زندگینامه‌هایی نوشتند که قرار بود خواننده با خواندن اتفاقات آن‌ها از زندگی آدم‌های نابکار درس عبرت بگیرد. اما زندگینامه و (برادر دو قلویش) شرح حال‌نویسی پس از دوره‌ی روشنگری و نوزایی (رنسانس) در اروپا دو راه متفاوت را در پیش گرفت تا دو گروه مختلف از خوانندگانی را که حالا دیگر ذائقه‌یشان به کلی تغییر کرده بود، راضی کند.

گروهی از نویسندگان چیره دست اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم که داستانگوهایی بی‌نظیر بودند، خود را از دست محدودیتی که وفا داری و تعهد نسبت به واقعیت برای آن‌ها ایجاد می‌کرد آزاد کردند و به جای زندگینامه و شرح حال، جذاب‌ترین رمان‌ها را به دنیای ادبیات هدیه کردند (مثلا دیکنز که به قصد نوشتن شرح حال، دیوید کاپرفیلد را شروع کرد اما در نیمه‌ی راه تغییر عقیده داد و رمانی به همین نامه نوشت). در حقیقت این گروه از نویسندگان وقتی پایه گذار رمان شدند که از خود پرسیدند چه دلیلی دارد که دائم درباره‌ی زندگی اشخاص واقعی یا خودمان بنویسیم؟ آنگاه بال‌های تخیل‌شان آزاد شد و این بار برای خلق یک شخصیت تکه تکه‌های بسیاری از آدم‌های واقعی را به هم وصل کردند و بریده‌های حوادث واقعی را از همه جا دستچین کردند و به گونه‌ای بدیع درهم آمیختند. اما گروهی دیگر از نویسندگان نه تنها قالب زندگینامه را کنار نگذاشتند بلکه کوشیدند تا تجارب درونی و بیرونی خود یا کسان دیگری را صادقانه و بی‌طرفانه با خواننده در میان گذارند (مثل ساموئل جانسون که تذکره‌ی شاعران انگلیسی را در ده جلد و جیمز بازول که زندگی ساموئل جانسون را در قرن هجدهم نوشت). در اواخر قرن نوزدهم و بیستم نیز همگام با پوست انداختن شاکله فکری و دگرگونی زندگی بشر، پیدایش روانکاوی فروید و دیگر دیدگاه‌های روانشناسی، زندگینامه‌نویسان از این هم جلوتر رفتند و این بار تلاش کردند تا بیش از پیش به نیاز تازه و درونی خوانندگان و کنجکاوی آن‌ها نسبت به شخصیت‌های مشهور لبیک بگویند: زندگینامه‌هایی منتشر کردند که هر چه بیشتر زوایای پنهانی، و انگیزه‌های پیچیده‌ی درونی و ناپیدای زندگی خود یا دیگران را می‌کاوید و افشا می‌کرد.

برایان د. آزبورن (Brian D Osborne) در سال 1941 در شهر گلاسکو در اسکاتلند متولد شد. وی سال‌ها در انگلستان به کار کتابداری و ریاست کتابخانه‌ها مشغول بود. اما در سال 1995 باز نشسته شد و از آن پس یکسره فقط به کار نوشتن پرداخت.

وی تاکنون علاوه بر یکی از دو اثر کتاب حاضر (زندگینامه و شرح حال نویسی)، سه جلد زندگینامه مفصل تاریخی و ده‌ها زندگینامه‌ی کوتاه و مقالات دیگر برای مجلات انگلستان و آمریکا نوشته است. او در ضمن یکی از نویسندگان فرهنگ اعلام ملی آکسفورد است و هم اکنون در اسکاتلند زندگی می‌کند.

ریچارد سایر (Richard Swayer) تاریخ و زندگینامه نویس معاصر آمریکایی، اینک در مین آمریکا زندگی می‌کند. وی زندگینامه نویسی حرفه‌ای است و علاوه بر زندگینامه نویسی گاه سرگذشت شرکت‌ها را نیز می‌نویسد. از جمله آثار او می‌توان به ماجرای ایرانی: اولین سفر تحقیقاتی استریت و چگونه زندگینامه و سرگذشت شرکت‌ها را بنویسیم؟ (بخشی از کتاب حاضر) اشاره کرد.

در بخشی از کتاب چگونه زندگی‌نامه بنویسیم (Writing biography autobiography) می‌خوانیم:

زندگینامه، تاریخ نیست یا شاید اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم تاریخ، زندگینامه نیست. اما این دو شاخه از نویسندگی اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند و شاید هم خیلی ساده انگارانه از هم جدا شده‌اند. به نظر رالف والدو امرسون نویسنده‌ی قرن نوزده آمریکا: "تاریخ به معنای واقعی نداریم بلکه فقط زندگینامه وجود دارد." و بنجامین دیزریلی سیاستمدار بریتانیایی قرن نوزدهم نیز در یکی از رمان‌هایش اعلام کرده: "تاریخ نخوانید، فقط زندگینامه بخوانید. چون زندگینامه، زندگی بدون نظریه‌ پردازی است." زندگینامه‌ی خوب با محور قرار دادن جزئیات زندگی، رفتار، رویکردها و عقائد، طوری یک دوره‌ی تاریخی را تبیین می‌کند که بسیاری از تاریخ‌ها از عهده‌ی آن بر نمی‌آیند. بسیاری از زندگینامه‌ها در حقیقت تاریخ یک دوره هستند که در لفافه‌ی داستان یک زندگی، ارائه شده است بدون اینکه لطمه‌ای به جنبه‌ی تاریخی آن وارد شود.

متاسفانه بیشتر آثار تاریخ نویسان معاصر به خصوص آن‌هایی را که محافل دانشگاهی منتشر می‌کنند برای همه قابل درک و فهم نیست و اغلب انگار مورخان جنبه‌ی انسانی اثر را نادیده می‌گیرند. اینک تاریخ‌های سنتی که محور اصلی کارشان اعمال پادشاهان و مردان بزرگ ولی نه زندگی، دغدغه‌ها و فعالیت‌های بقیه‌ی جامعه بود، به حق جای خود را به تاریخ‌هایی همراه با مطالعات دقیق‌تر و توام با نظریه‌ پردازی و مطالعاتی که تجارب ناشناخته‌ی مردان و زنان عادی جامعه را نیز روشن می‌کند، داده است؛ تاریخ‌هایی که در پی ارائه‌ی تبیین‌های جامع‌تر اقتصادی اجتماعی است. اما خطر دور شدن از حالت‌های عمدتا روایی در تاریخ‌های گذشته، این است که تاریخ نویسان هر روز بیش از پیش فقط برای تاریخ نویسان دیگر می‌نویسند و عامه‌ی خوانندگان را نادیده می‌انگارند.

فهرست مطالب
درباره‌ی نویسندگان
مقدمه
کتاب اول: زندگینامه و شرح حال نویسی / برایان د.آزبورن
فصل 1: درباره‌ی زندگینامه یا شرح حال نویسی
پرهیز از دامچاله‌ها
نوشتن زندگینامه‌ی شخصیت های واقعی
تبیین تاریخ
اهمیت اوضاع ِ یک دوره
مهارت‌های لازم
ارزیابی صحت و بی‌طرفی
نشر زندگینامه به شکل کتاب و نشریه‌ی ادواری برای فروش
فصل 2: آیا همه می‌توانند زندگینامه بنویسند؟
نویسندگان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای
بیان احساسات
تماشای تصویر بزرگ‌تر
حفظ نوعی بی‌طرفی منتقدانه
فصل 3: چرا باید زندگینامه بنویسیم؟
ارائه‌ی تصویری از محل زندگی شخصیت
زندگینامه‌های دسته جمعی
جستجوی تاریخچه‌ی خانوادگی
بازگویی داستان زندگی خودمان
فصل 4: پیدا کردن سوژه
انتخاب طبیعی
جستجوی سوژه
گاهی سوژه‌ها به سراغ شما می‌آیند
برنامه‌ریزی مقدماتی و کسب آمادگی
فصل 5: طراحی ساختار زندگینامه
انعطاف داشته باشید!
پیدا کردن محور اصلی کتاب
شروع قوی
شرح اتفاقات زندگی با رعایت ترتیب زمانی حوادث و شیوه‌های دیگر
تناسب و وضعیت محیط
تصاویر
تعیین اسم کتاب و اسم‌های مشتری جلب کن
فصل 6: شروع تحقیق
تحقیق را از کجا باید شروع کرد؟
منابع اصلی چاپی
نشریات
منابع تحقیق دیگر
ایجاد ارتباط شخصی
مصاحبه
دیدن مکان‌ها برای ثبت چیزهای مختلف و عکس گرفتن
شانس!
فصل 7: ساماندهی اطلاعات
کاملا آماده باشید. بخوانید، خلاصه و گزینش کنید
یادداشت برداری
منابع و مآخذ
بازنگری
دسته‌بندی مطالب
گاه‌شمار و چینش تقویمی رویدادها
فصل 8: نگارش زندگینامه
برنامه‌ریزی
مخاطبان خود را بشناسید...
... و اطلاعات کامل در اختیار آن‌ها بگذارید
پیدا کردن شیوه‌ی نگارش و صدای خاص
شروع کار!
بازنویسی و داشتن کپی از مطالب
برنامه‌ریزی و به پایان بردن بقیه‌ی کار
آماده کردن متن نهایی برای ارائه به ناشران
فصل 9: رعایت حقوق دیگران
قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
میزان مجاز نقل از آثار دیگران
ذکر منابع و تقدیر
افترا
انتحال
فصل 10: تصاویر و نمایه‌ی زندگینامه
استفاده از تصاویر
نمایه
کتاب دوم
چگونه زندگینامه بنویسیم؟
ریچارد سایر
فصل 11: تحقیق درباره‌ی گذشته: پیش نویس سئوال‌ها برای مصاحبه
آیا به فهرست سئوال های مصاحبه نیاز داریم؟
از کجا آغاز کنیم؟
چه سئوال‌های باید بپرسیم؟
پرسش‌هایی درباره‌ی پدربزرگ‌ها ، مادربزرگ‌ها و اجداد
سئوال‌هایی درباره‌ی مادربزرگ‌ها (از ناحیه‌ی پدری یا مادری)
سئوال‌هایی درباره‌ی پدربزرگ‌ها (از طرف مادری و پدری)
سئوال‌هایی درباره‌ی مادر مصاحبه شونده
سئوال‌هایی درباره‌ی پدر مصاحبه شونده
انتقال
دوران کودکی
کفایت گفتگو درباره‌ی دوران کودکی
فصل 12: سئوال‌های دوران نوجوانی تا بلوغ
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران دبستان
قابل توجه مصاحبه کننده
سئوال‌ها‌یی درباره‌ی سال‌های دبیرستان
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران جوانی
فصل 13: شغل، خواستگاری، ازدواج و تشکیل خانواده
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران میانسالی
سئوال‌ها درباره‌ی سال‌های پس از دانشگاه
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران خواستگاری
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران ازدواج و خانه داری
سئوال‌هایی درباره‌ی فرزندان
سئوال‌هایی درباره‌ی مسائل اقتصادی خانواده
سئوال‌هایی مربوط به فعالیت‌ها
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران جنگ
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران مدرسه‌ی فرزندان خانواده
سئوال‌هایی درباره‌ی دوران کمال
فصل 14: سال‌های بازنشستگی
بازنشستگی
به خیر گذشت
فلسفه‌ی یک عمر زندگی
سئوال‌هایی مربوط به دوران بازنشستگی
تعداد و تنوع سئوال‌ها
فصل 15: درباره‌ی ابزار مصاحبه
آمادگی برای مصاحبه
مکان گفتگو
ایجاد فضای مناسب
شروع مصاحبه
مصاحبه بازجویی نیست !
فصل 16: سامان دهی مطالب زندگینامه
هر مطلب، کجا باید بیاید ؟
روش بریدن و چسباندن
روش طولی
روش تخت یا افقی
روش مرتب کردن با کارت‌های فیش
روش شماره گذاری دقیق صفحات
دسته‌بندی مطالب زیر عنوان ِ فصل‌ها
چگونه بفهمیم هر مطلبی را کجا قرار دهیم؟
فصل 17: نوشتن پیش نویس
چه موقعی نوشتن را شروع کنیم؟
چگونه متن‌تان را شروع کنید – شروع مطلب
همه‌ی ما نمایشنامه نویس هستیم
استفاده از گفتگو در زندگینامه
تعریف زندگینامه: اول شخص یا سوم شخص
ویرایش نهایی متن بعد از بازخوانی شخصیت زندگینامه
ضمایم
واژه‌نامه و نمایه
واژه‌نامه
الف: انگلیسی - فارسی
ب: فارسی - انگلیسی
نمایه
فهرست راهنمای اشخاص ، کتاب‌ها ، نشریات و مکان‌ها