کتاب ناگفته‌های بورس ایران اثر علی صالح آبادی، یک دهه خاطرات رئیس پیشین سازمان بورس و اوراق بهادار را روایت می‌کند.

این کتاب سال‌های پر تحول بورس ایران (1393-1384) را شرح می‌دهد و مؤلف که خود در این دوران سکاندار سازمان بورس و اوراق بهادار بوده، به عنوان منبع دست اول، تلخ و شیرین این دوران را بازگو کرده است.

می‌گویند بورس نبض و ویترین اقتصاد است، گروهی هم آن را «دماسنج اقتصاد» لقب داده‌اند. هر یک از این القاب و نام‌ها که باشد، بازاری است هوشمند و زنده، بازاری که در آن حرف‌ها و خبرها، به سرعت برق و باد می‌پیچد و کوچکترین تغییرات در حوزه‌های مختلف، به تندبادی بدل می‌شود، طوفان‌هایی که مسئولیت فعالان بازار و متولیان را سنگین کرده تا به فکر ذینفعان باشند و از آن‌ها و سرمایه‌هایشان در برابر این تلاطم‌های گاه و بیگاه مراقبت کنند.

کوچه خلوت و بی‌‌سر و صدای سالیان نه چندان دور، این روزها به جایگاهی رسیده که در اغلب محافل اقتصادی از آن یاد می‌کنند. بازاری که طی این سال‌ها و در سایه شنیده‌ها و نشنیده‌ها رشد خوبی تجربه کرده و فقط هم با تابلوی بورس تهران شناخته نمی‌شود. این بازار امروز از تنهایی درآمده و معاملات شرکت‌های کوچک‌تر، برندها و اختراعات و ابزارهای متنوع و جدید مالی را در فرابورس، در خود جای داده است. بورس کالا که از بزرگی چیزی کم ندارد و گاهی معاملاتش یک سر و گردن از بورس تهران هم بالاتر می‌ایستد و بورس انرژی که یگانه راه خروج دولت از تصدی‌گری بخش نفت و برق است و حالا پس از یک دهه انتظار به وجود آمده است.

تجارب اقتصادی مهم و تأثیرگذار این کتاب بر روند عادی بازار بسیار تأثیرگذار بوده است و نهاد ناظر را ناگزیر از اتخاذ سیاست‌های خاص و متناسب کرد. اتفاقاتی همانند بحران مالی سال 2007، کاهش شدید قیمت نفت، نوسانات شدید قیمت ارز و طلا، تحریم‌های ظالمانه و رکود اقتصادی حاکم بر کشور و بنگاه‌ها، تغییر ناگهانی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و ده‌ها رویداد دیگر، می‌طلبید تا برای حفظ آورده سرمایه‌گذاران خرد و صیانت از جایگاه بازار سرمایه، چاره‌اندیشی شود.

در بخشی از کتاب ناگفته‌های بورس ایران می‌خوانیم:

از دیگر مزایای قانون جدید، امکان مقررات‌گذاری در بازار سرمایه بود. در قانون بازار اوراق بهادار صراحتاً این اختیار به سازمان بورس و شورای عالی بورس داده شد که برای توسعه بازار سرمایه، مقررات مورد نیاز را وضع و بر حسن اجرای این مقررات، نظارت کند. بخش عمده‌ای از این مقررات، پیرامون شفافیت در بازار سرمایه بود. متأسفانه در بحث شفافیت در قانون قبلی خلأ جدی داشتیم. در قانون قبلی ذکر نشده بود شرکت‌ها چه اطلاعاتی را باید منتشر کنند و چه نظارت‌هایی بر روی شرکت‌ها باید انجام شود، در حالیکه در قانون جدید این موضوع به طور دقیق و شفاف ذکر شده بود؛ بنابراین قانون قبلی نمی‌توانست ما را به شفافیت برساند، در حالیکه قانون جدید ما را به شفافیت اطلاعاتی می‌رساند. شرکت‌ها موظف بودند طبق قانون صورت‌های مالی سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالانه حسابرسی شده و حسابرسی نشده را منتشر کنند و سازمان بورس، بر این موضوع نظارت می‌کرد.

بحث ضمانت‌های اجرای مقررات نیز از دیگر خلأهایی بود که با تصویب قانون جدید، برطرف شد. در قانون قبلی ضمانت اجرایی نداشتیم، یعنی اگر یک شرکت به سازمان بورس اطلاعات نمی‌داد، ابزاری نداشتیم و هیچ کاری نمی‌توانستیم انجام دهیم؛ چون در قانون قدیم چیزی به نام جرم تعریف نشده بود؛ اما براساس قانون جدید استفاده از اطلاعات نهانی، دست‌کاری بازار، فعالیت بدون اخذ مجوز، همه جرم بود. حتی‌ اطلاعات ندادن به سازمان بورس هم جرم محسوب می‌شد. جرم‌انگاری که در قانون جدید اتفاق افتاد و همچنین مصادیق تخلفات که در قانون ذکر شده بود، باعث شد سازمان بورس اقتدار لازم را برای رسیدگی به جرایم و تخلفات پیدا کند و این، تحول بزرگی بود که براساس قانون بازار اوراق بهادار، صورت گرفت. جایگاه هیأت داوری برای رسیدگی به اختلافات در بازار سرمایه در قانون جدید خیلی ارتقاء پیدا کرد، البته هیأت داوری در قانون قدیمی هم وجود داشت؛ اما در قانون جدید اختیارات بیشتری پیدا کرد.
فهرست مطالب کتاب
سخن آغازین
سرآغاز
از بورس منطقه‌ای کرج، تا سازمان کارگزاران بورس
تصویب قانون بازار اوراق بهادار، نقطه عطف بازار سرمایه
تأسیس سازمان بورس و اوراق بهادار
بازار، از التهاب تا آرامش
فصل اول: شکل‌دهی ساختار بازار؛ گام‌های نخست در اجرای قانون
1- نخستین گام، تأسیس سازمان بورس
2- تصویب مقررات کلیدی
3- تشکیل کمیته موضوع ماده 57 قانون
4 - تعیین تکلیف سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران، بورس فلزات و بورس کشاورزی
5- تاسیس شرکت بورس اوراق بهادار تهران
6- تأسیس شرکت بورس کالای ایران
7- تأسیس شرکت فرابورس ایران
8- تأسیس کمیته فقهی، محور انطباق توسعه بورس با مبانی شرعی
9- تأسیس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
10- تأسیس کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
11- تأسیس کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران
12- تأسیس کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت
فصل دوم: قوانین و مقررات؛ بستر توسعه بازار
1- قانون بازار اوراق بهادار؛ از تدوین تا تصویب
2- قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید
3- سایر قوانین و مقررات
فصل سوم: توسعه نهادهای مالی جدید؛ یکی پس از دیگری
1- توسعه صنعت کارگزاری
2- صندوق‌های سرمایه‌گذاری
3- شرکت‌های تامین سرمایه
4- شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری
5- شرکت‌های سبدگردان
6- شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی
7- مشاوران عرضه و پذیرش
8- مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری
فصل چهارم: ابزارهای مالی نوین، دریچه‌ای به فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری
1- قرارداد آتی سکه طلا
2- قرارداد آتی سهام
3- اوراق اجاره
4- اوراق مرابحه
5- اوراق قرض الحسنه
6- اوراق استصناع
7- اوراق اختیار معامله
8- اوراق مشارکت رهنی
9- اوراق گواهی حج
10- اوراق منفعت
11- اسناد خزانه اسلامی
فصل پنجم: مدیریت بازارها؛ بورسی که هیچ‌گاه سیاسی نشد
1- شروع فعالیت و اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی
2- ورود شرکت‌های اصل 44
3- بحران مالی و اقتصادی در دنیا و انعکاس آن در بورس ایران
4- رونق بازار در دوران پسا بحران
5- شاخص‌زدگی، آری یا نه
6- بازارگردانی
7- قانون هدفمندکردن یارانه‌ها و تاثیر آن بر بازار
8- نقش سازمان در هدفمندکردن یارانه‌ها
9- طراحی ابزار اختیار فروش تبعی (بیمه سهام)
10- انتخابات و بورس
11- بورس، شاخص و سیاست‌های حمایت از بازار
12- تاملی بر نحوه اجرای اصل 44 قانون اساسی
13- شفافیت
14- مدیریت بورس کالا
فصل ششم: فناوری اطلاعات، شاه کلید توسعه بازار
1- سامانه معاملات
2- شرکت مدیریت فناوری بورس تهران
3- ایجاد شورا و سند راهبردی
4- برخی سامانه‌های داخلی
5- سامانه مرکز تماس
6- سامانه کدال
7- سامانه معاملات برخط
8- پایگاه‌های اینترنتی
فصل هفتم: نظارت، مباحث حقوقی و ضمانت‌های اجرایی در بازار سرمایه
1- دسته‌بندی موضوعات حقوقی
2- ساختار سازمان با کارویژه نظارت
3- نظارت الکترونیک
4- ساختار نظارتی قبل از تصویب قانون بازار اوراق بهادار
5- سازمان بورس و اوراق بهادار و تغییر نحوه نظارت
6- همکاری با قوه قضاییه
7- سیاست کیفری سازمان
8- صیانت از حقوق سهامداران
9- دشواری‌های گذر از اقتصاد دولتی به خصوصی
10- ممنوعیت معاملات فارکس
فصل هشتم: چشم‌انداز بین‌المللی بورس؛از اهداف تا محدودیت‌ها
1- مقدمه
2- تصویب آیین‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
3- عضویت در IOSCO، برنامه‌ای که محقق نشد
4- تعلیق عضویت بورس اوراق بهادار تهران در فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE)
5- تفاهم‌نامه‌های دوجانبه بین‌المللی
فصل نهم: اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و آموزش؛ بورس چگونه بورس مردمی شد؟
1- مقدمه
2- شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس
3- نمایشگاه بین المللی بورس، بانک و بیمه
4- آزمون‌ گواهینامه‌های حرفه‌ای بازار سرمایه
5- برنامه‌های آموزشی ویژه کودکان
6- تالار مجازی بورس ایران (www. irvex. ir)
7- آگهی‌های فرهنگ‌سازی
8- انتشارات بورس
9- فصلنامه علمی - پژوهشی بورس اوراق بهادار
10- کمیته راهبری آموزش، گامی در جهت خصوصی‌سازی آموزش
11- حضور بورس در جامعه آموزشی کشور
12- سازمان بورس، رئیس کارگروه کومسک
فصل دهم: مدیریت تعاملات درون و برون سازمانی
فصل یازدهم
گذر از چالش‌ها
1- ماجرای تحقیق و تفحص
2- ماجرای اختلاس 3 هزار میلیاردی
سخن پایانی
نگاهی اجمالی به روند رشد برخی نماگرهای بازار سرمایه، طی سال‌های 1384 تا 1393
پیوست تصویری
مشخصات کتاب
نام کتاب:
کتاب ناگفته‌های بورس ایران
نویسنده:
علی صالح آبادی
ناشر چاپی:
انتشارات دنیای اقتصاد
سال انتشار:
۱۳۹۶
تعداد صفحات:
۴۳۲
زبان:
فارسی
شابک:
978-600-8591-39-9