کتاب «انقلاب اسلامی در کردستان» تالیف کامران حمانی توسط مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و در ۱۴۰۰ خورشیدی روانه بازار نشر شده است.

با پیروزی انقلاب اسلامی مردم شهرهای مختلف کردستان نیز به مانند دیگر مناطق کشور به سیل  انقلاب پیوستند. کردستان از جمله مناطقی بود که در دوره رژیم پهلوی زیر فشار ظلم و ستم سیاسی اقتصادی و فرهنگی حکومت قرار داشت. به همین دلیل کمترین اعتراض و تظاهرات ها در این استان در نطفه خفه می شد و بنا به گواهی منابع در این دوره فضایی به شدت امنیتی در کردستان حکمفرما بود. به همین دلیل هم با آغاز نهضت امام‌خمینی (ره) و اوج گرفتن انقلاب اسلامی در ایران، مردم کردستان نیز مانند دیگر مناطق کشور به صف مبارزه علیه رژیم پهلوی پیوستند. در این خصوص در منابع مطالب ارزنده ای آمده است و پژوهش هایی صورت گرفته است که یکی از این پژوهش ها کتاب «انقلاب اسلامی در کردستان» تالیف کامران حمانی است.

معرفی کتاب

کتاب کردستان در انقلاب اسلامی از یک مقدمه و پنج بخش تشکیل شده است. نویسنده در مقدمه می نویسد که ایده نگارش کتابی با این عنوان از مدت ها پیش در ذهنم شکل گرفته بود اما شرایط برای اجرایی کردن آن فراهم نبود تا اینکه در ۱۳۹۳ خورشیدی و آشنایی با مرکز اسناد انقلاب اسلامی این مهم فراهم آمد، انگیزه اصلی نگارش این کتاب بازنمایی ایثارگری ها و جانفشانی های مردم غیور کردستان برای پشتیبانی از اسلام و انقلاب اسلامی و پاسخ به ادعاهای واهی معاندان و شایعه پردازان درباره موضوعاتی چون «کردها دل در گرو جمهوری اسلامی ایران ندارند» و «کردها جدایی‌طلب اند»، بود که در سایه الطاف پروردگار تا حدودی به این هدف نایل آمدم.

حمانی در بخش اول کتاب با عنوان «جغرافیای تاریخی استان کردستان» به بررسی جغرافیا و پیشینه تاریخی استان کردستان پرداخته است.

نویسنده بخش دوم را با عنوان «اوضاع سیاسی کردستان از دوره صفویه تا نهضت مشروطه» نامگذاری کرده است. فصل اول این بخش به وضعیت کردستان در دوره صفویه اختصاص دارد و فصل دوم آن وضعیت سیاسی کردستان را در دوره افشاریه زندیه و قاجاریه تا انقلاب مشروطه بررسی کرده است. در واقع علت اینکه نگارنده سرآغاز بحث را صفویان قرار داده این است که مساله کردستان دقیقاً از همین زمان در معادلات سیاسی منطقه مطرح شد چرا که برای نخستین بار در جنگ چالدران بخشی از کردستان از ایران جدا شد و در جنگ های بعدی ایران و عثمانی در زمان صفویه و چه در دوره های بعد موضوع کردستان همیشه جزئی از مذاکرات میان ایران و عثمانی و بعدها ترکیه بوده است.

بخش سوم کتاب با عنوان «کردستان از انقلاب مشروطه تا آغاز نهضت امام خمینی(ره)» نامگذاری شده است. فصل اول این بخش به رویدادهای کردستان در انقلاب مشروطه و نقش این استان در نهضت قانونگذاری ایران و همچنین نقش قبایل کُرد در مخالفت با مشروطه اختصاص داده شده است. فصل دوم اقدامات رضاخان در کردستان از جمله تخت قاپوکردن عشایر و کشف حجاب و واکنش مردم با این اقدامات را بررسی کرده و فصل سوم به رویدادهای کردستان پس از جنگ جهانی دوم، تاسیس و افول جمهوری مهاباد، نقش شوروی در تشکیل این جمهوری و همچنین اختلاف و فشارهای امنیتی رژیم پهلوی بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در کردستان پرداخته است.

عنوان بخش چهارم کتاب «تکوین نهضت امام خمینی تا پیروزی انقلاب» است. این بخش از چهار فصل تشکیل شده است. حمانی در فصل اول این بخش به بررسی اصلاحات ارضی در کردستان اختصاص داده و ضمن واکاوی مبارزات مسلحانه کردها با رژیم پهلوی در دهه ۴۰ خورشیدی گزارشی از وضعیت اقتصادی کردستان در این دهه مطابق با اسناد ساواک ارایه می دهد. او در فصل دوم این بخش به معرفی مساجد و حسینیه های استان و نقش آنها در رویدادهایی که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد، می پردازد. در فصل سوم ضمن معرفی روحانیون تبعیدی به کردستان، شرح فعالیت آنان در این استان، مشارکت قشرهای مختلف مردم کردستان در جریان انقلاب از جمله روحانیون و فرهنگیان را مورد بررسی قرار می دهد و در پایان این فصل زندگی نامه های شهدای گرانقدر استان کردستان در انقلاب اسلامی می آورد. نویسنده در فصل چهارم این بخش نیز به تفصیل و جداگانه نقش شهرهای استان کردستان در انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می دهد. نویسنده در این بخش در مورد راهپیمایی مردم می نویسد: «روز ۲۱ دی ماه ۵۷، یکی از بزرگترین راهپیمایی‌های مردم بیجار به وقوع پیوست. در این تظاهرات که از خیابان توحید شروع شده بود، هزاران بیجاری در صف‌هایی منظم در حالی که پلاکاردهایی از تصاویر امام‌خمینی (ره) را در دست داشتند، بلوار آریامهر را طی کرده به طرف میدان رضاشاه رفتند، وجه تمایز این تظاهرات با دیگر تظاهرات‌های این شهر حضور گسترده زنان چادر به سر در آن بود. عده‌ای از این زنان بچه شیرخوار خود را در بغل داشتند، زنان پیر و باردار نیز در میان آنان کم نبودند و زنان فرهنگی نیز رقم عمده‌ای از آنان را تشکیل می‌دادند. شعارها بیشتر مذهبی بود، از جمله شعارهایی که در این تظاهرات سر داده می‌شد این بود: «خمینی بت‌شکن ریشه شاهو بِکَن» «توپ، تانک، مسلسل دیگر اثر ندارد»، «این است شعار دولت چماق بدست و غارت»، «ما همه سرباز توایم خمینی گوش به فرمان توایم خمینی».

بخش پایانی کتاب با عنوان «از پیروزی انقلاب تا تثبیت نظام» به وقایع بعد از پیروزی انقلاب اختصاص دارد که از سه فصل تشکیل شده است؛ فصل اول به انتخابات و تشکیل نهادهای انقلاب از جمله کمیته‌های انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران و جهاد سازندگی پرداخته است. فصل دوم بحران کردستان و زمینه‌های شکل‌گیری آن، پیام‌های امام‌خمینی (ره) و دیدارهایشان با اهالی کردستان در همین زمینه، نقش هیات‌های حسن‌نیت در حل این بحران و جنگ ۲۲ روزه سنندج را بررسی کرده است. در فصل سوم نیز عوامل بحران‌زای کردستان معرفی شده‌اند.