کتاب اسلام و نیازهاى زمان جلد دوم، مشتمل بر ۲۶ جلسه سخنرانى استاد شهید مطهرى، در سال‌هاى قبل از پیروزى انقلاب است. در این کتاب موضوع چگونگى انطباق قوانین اسلامى با شرایط مختلف زمانى از طریق روش‌ها و راهکارهایى که در متن اسلام پیش‌بینى شده، مورد بحث و بررسى جامع قرار داده‌ شده است.

همچنین در کتاب اسلام و نیازهاى زمان جلد دوم به شبهات و پرسش‌هایى که در اذهان به ویژه قشر تحصیل‌کرده و متجدد در باب تطبیق اصول ثابت با نیازهاى متغیر وجود دارد پاسخ داده‌اند. موضوعاتى از قبیل دیدگاه فرقه‌هاى کلامى معتزله، اشاعره، خوارج و اخباریان، بحث اجتهاد و تفقه در دین، مشروطیت و موافقان و مخالفان آن، نسبت اخلاق و عدالت و نقد آن، به تناسب موضوع اصلى، در این کتاب مورد توجه و بررسى قرار گرفته‌اند.

مباحث کتاب اسلام و نیازهاى زمان جلد دوم، خصوصآ نیمه اول آن که در چگونگى انطباق قوانین اسلام با شرایط مختلف زمانى مى‌باشد تا حد زیادى دید فقهى استاد شهید را در این خصوص و به ویژه هماهنگى آن با نظرات امام خمینى (رضوان‌الله علیه) در باب اختیارات وسیع حاکم شرعى یا ولى فقیه را آشکار مى‌سازد، و جالب اینجا است که این بحث‌ها سالها قبل از پیروزى انقلاب اسلامى ایراد‌شده و این نشان‌دهنده دقت نظر استاد و دید صائب اجتماعى آن شهید فرزانه در طرح مسائل فکرى مورد نیاز است.

بدیهى است چنانچه استاد حضور داشتند این مباحث را بازنگرى نموده ضمن تقدیم و تاخیر برخى مطالب، آن را تکمیل مى‌نمودند و کتابى به مراتب جامع‌تر از کتاب حاضر عرضه مى‌داشتند، ولى همین مختصر نیز که تنظیم‌شده آن بحث‌ها در حد اصلاح اندک عبارات و بدون هرگونه تقدیم و تاخیر و حذف و اضافه است و جز این نیز حقى براى ما نیست راهگشاى همه شیفتگان حقیقت و علاقه‌مندان معارف اسلامى بوده و همچون دیگر آثار آن متفکر و فیلسوف و فقیه عالی‌مقام حاوى نکات بدیع و حلال مشکلات فکرى و اجتماعى است.

فهرست مطالب
مقدمه چاپ نوزدهم
مقدمه: اسلام و مقتضیات زمان
علت تغییر مقتضیات زمانها
دو نوع تغییر در زمان
جامعه در حال رشد
افراط و تفریط‌ها
راه میانه
عقل و راه اعتدال
خوارج
عوامل تصفیه تفکر اسلامى
اخباریگرى
مشروطیّت
شئون پیامبر 9
مقتضیات زمان
مقتضیات زمان
تغییرات زمان در تاریخ اسلام
اجتهاد و تفقّه در دین
قاعده ملازمه
على 7 شخصیت همیشه تابان
نسبیت آداب
عبادت و پرستش، نیاز ثابت انسان
نظریه نسبیت عدالت
رد نظریه نسبیت عدالت
بررسى نظریه نسبیت اخلاق
مسئله نسخ و خاتمیت
خاتمیت
وجدان و مسئله نسبیت اخلاق
جبر زمان و مسئله عدالت
فهرست‌ها
فهرست آیات قرآن کریم
فهرست احادیث
فهرست اشعار عربى
فهرست اشعار فارسى
فهرست اسامى اشخاص
فهرست اسامى کتب، نشریات و مقالات