ابوالفضل علیخانی در کتاب شوکران (از سی‌ مرغ تا سیمرغ)، نکاتی بسیار کلیدی در مورد سیر و سلوک عرفانی را عنوان می‌کند. عمل به این نکات انسان را تا معرفت به ذات الهی پیش می‌برد. همچنین در این کتاب علاوه بر پرداختن به داستان منطق‌الطیر عطار، حکایات، جملات قصار و سخنان و اشعاری از بزرگان عرصه عرفان و تصوف نیز بیان شده است.

روح آدمی مانند زمینی هست پاکیزه؛ که اگر به آبادانیش بپردازیم، از ملائک بالاتر می‌رود. اگر از آن غفلت کنیم و در خواب و خور و شهوت روزگار گذرانیم، از هر حیوانی پست‌تر خواهد شد. گاهی جماعتی از سالکان الی‌الله را می‌بینیم که سرشت پاک دارند و دل به خدا داده‌اند، امّا راه خدا را نمی‌دانند.

کتاب شوکران (از سی‌ مرغ تا سیمرغ) در مورد چگونگی رفتن روح به معراج است. ابوالفضل علیخانی درباره کتاب می‌گوید: خود مرا در عرفان استادی بود که با این سلوک مرا آشنا کرد و هرچه به من گفت، در کتاب آوردم و این کتاب، از بهر کافران ضلالت است و از بهر مؤمنان هدایت و به من گفت: تو را پندی دهم که هیچ نیاز به هیچ استادی نداشته باشی. به هرچه می‌دانی عمل کن تا حق آنچه را نمی‌دانی به تو بیاموزد.

گفت: راه وصول به خدا آسان است، ولی سالک یا کاهل است و یا جاهل و این کتاب قرآن ناطق است و طریقتی صادق. تا آنان که شوق دیدار حق را دارند با عمل به این کتاب به حق رسند. که جوینده عاقبت یابنده است.

آنان به حق رسند که وقت خودشان را در خداپرستی و توحید خدا صرف کرده‌اند و اگر غیر این باشی تو را عاقبت دوزخ سوزان است. آری آغاز و پایان ماجرای خلقت انسان است؛ که تواند به جایی رسد که هیچ موجودی به آن جا نرسیده است. یعنی حق را با چراغ شهود بیند و در جوار عرش حق نشیند.

هرکس خدا را نداشته باشد؛ عاقبت او را دوزخ است. پس با خدا باش و پادشاهی کن یا با خلق باش و هرچه خواهی کن.

در بخشی از کتاب شوکران (از سی‌ مرغ تا سیمرغ) می‌خوانیم:

عارفی را گفتند: اسم اعظم کدام است؟ عارف گفت: گر نیک نباشی اگر به تو هفتاد و سه اعظم را دهند، خاصیتی ندهد و اگر نیک باشی، رحمن هم گویی به کلمح البصری از غرب به شرق روی و مرده زنده کنی.

اگر انگشت سلیمانی نباشد
چه خاصیت دهد نقش نگینی

به بندگان ما بگوکه اگر سه کار پیشه کنند به دارالسلام روند: عفّت، ذکر، صمت و اگر سه کارپیشه کنند به دوزخ شوند: شهوت؛ لهو، ژاژگفتن.

به بندگان ما بگو اگر خواهند به وادی اسرار رسند و ذوق دیدار را چشند. هرچه ما گوییم عمل کنند و هر آنچه ما نهی کنیم حذرکنند.

پنچ چیز به هرکس دادند؛ سعادت را در نهاد وی نهادند: ریاضت، معرفت، ذکر دائم، سعت رزق، مخالفت با هوای نفس.

پنج چیز به هرکس دادند؛ شقاوت را در نهاد وی نهادند: تن‌آسایی، میل به شهوت، دروغ، به لهو و لعب از یاد حق غافل شدن، امید به غیر حق.

طریق کسب اسرار از دو راه بیرون نیست. یا طریق گشادن باطن است و یا مجاهدت مومن. از این دو بماندی چه ماند جز دوزخ.

ای عالم! چون بدین سخنان عمل کردی حال به تو اسرارگویم:

ز حروف مقطعه گویم که «الف» اشاره به تمام ذات اقدس ما دارد و «لام» اشاره به تجلی ما دارد و «میم» اشاره به تجلی اول یعنی حقیقت محمدیه داردکه «اوّل ما خلق اللَّه نورى» اوّل چیزی که خدا آفرید نور من بود و فرمودند «أوّل ما خلق اللّه روحى»: اوّل چیزی که خدا آفرید روح من بود. بگو عالم ذره‌ای از روح احمد است و روح احمد ذره‌ای از ذات سرمد است که از احمد تا احد یک میم فرق است و بدان جهانی در این میم غرق است.

فهرست مطالب
پیش‌گفتار
دیباچه
از سی‌ مرغ تا سیمرغ
1. تنبّه
2. توبه
3. طلب
4. جهاد
5. ریاضت
6. ذکر
7. عشق
8. معرفت
9. توحید
10. حیرت
11. قرب
12. مکاشفه
13. مشاهده
14. معاینه
15. لقا
16. اسرار
حکایات
جملات قصار
اشعار بزرگان و طنز از بزرگان
مطایبه بزرگان
خاتمه‌ی کتاب
منابع