کتاب ارکیده معجزه‌ سحرانگیز طبیعت، تالیف شهره جهانشاهی، دایره المعارفی از معروف‌ترین ارکیده‌های دنیا است که با زبانی ساده چگونگی پرورش، نگهداری و ویژگی‌های ارکیده را بیان نموده و می‌تواند در شناسایی و ترویج این گل کمیاب موثر باشد.

مردمی که گل‌ها را دوست دارند، خود از آن گل‌ها دوست داشتنی‌ترند.

تماشا کردن به گل و لذت بردن از طراوت و رنگ زیبا و بوییدن عطر گل‌ها سبب تعدیل روح و جسم آدمی می‌شود چنان‌چه روح سرگشته آدمی به شکوه نظام خلقت پی برده و به عشق آفریننده بی‌همتا می‌پیوندد و چنین است که گل‌ها تقدسی جاودانه دارند. ارکیده معجزه‌ سحرانگیز طبیعت از معدود کتب موجود در این زمینه بوده است.

هدیه‌ دادن گل نیز به دیگران در بطن خود مفهوم و پیامی دارد که ایرانیان از دیرباز این مفاهیم را درک کرده‌اند و افراد به منظور نشان‌ دادن عشق و علاقه‌شان به دیگری و نیز برای ابراز شادی یا حتی غم خود شاخه و یا دسته گل هدیه می‌دهند.

گل‌ها هم همانند آدمیان دارای روح و جان هستند و شاید، آدمیان همانند گل‌ها خواهان رشد و شکوفائیند. برخی گل‌ها آن چنان با ظرافتند که باید برای یک لمس یا نگاه بر آنان محتاط بود و برخی دیگر چنان مقاومند که در برابر هر رنجی ایستادگی می‌کنند. هر کدام نیازمند شرایط ویژه‌ای متفاوت با بقیه هستند تا به حیات خود ادامه دهند لیکن آنچه مبرهن است عشق همگی آن‌ها برای رسیدن به ماندن، شکفتن و کمال است.

کتاب ارکیده معجزه‌ سحرانگیز طبیعت (Nature's miracle stunning Orchids) با در نظر گرفتن وسعت روح و لطافت قلب همنوعانشان بستر خود شکوفایی را به علاقه‌مندان گل هدیه می‌دهند. این کتاب از آن کسانی است که از خود شناسی به خداشناسی می‌رسند و طبیعت را راهنمایی برای طی طریق زندگی خود می‌دانند.

کشور ما از لحاظ تنوع آب و هوایی جز کشورهای برتر جهان به شمار می‌رود. اما واقعیت این است که ایران علیرغم این موهبت الهی براى پرورش گل و گلکارى سهم بسیار ناچیزى از درآمد کلان جهانى را در این داد و ستد دارد. این در شرایطی است که امروزه شاهدیم بسیاری از کشورهای دنیا بدون در اختیار داشتن چنین شرایط آب و هوایی، موفق شده‌اند با بهره‌گیری از علم و فناوری نوین به پرورش انواع گیاهان در شرایط مصنوعی بپردازند و سهم بالقوه‌ای از این تجارت سودمند را در عرصه‌های بین المللی از آن خود کنند. سرانه مصرف گل در ایران کمتر از 10 شاخه است؛ در صورتی که این رقم در هلند به 150 شاخه می‌رسد.

در سال 1384، در مجموع حدود 15 میلیارد شاخه گل بریده، 120 میلیون گیاه گلدان و 800 میلیون گیاه بوته‌ای تولید شده است که در مقایسه با مساحت 4500 هکتاری سطح زیر کشت گل‌ها و گیاهان زینتی، رقم بسیار کمی است. بنابراین شناخت انواع گل‌ها وطریقه پرورش آن‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد. بی‌شک سرمایه گذاری در این زمینه به استفاده بهینه از آب و خاک، کار آفرینی و رونق اقتصادی خواهد انجامید. موقعیت ایران به دلیل قرار داشتن در کنار کشورهاى پر مصرف گل و گیاه از نیز حائز اهمیت است. ایران با دارا بودن یک بازار متعادل، متنوع و نسبتاً ثابت و دائمى قادر است جایگاه واقعى خود را در عرصه صادرات گل بیابد.

ارکیده‌ها را اشرف گل‌ها با خانواده‌ای با شکوه و ظاهری بی‌بدیل می‌دانند. ارکیده‌ها امروزه در تمام دنیا بخصوص اروپا، آمریکا و آسیای دور از پر فروش‌ترین و جذاب‌ترین گیاهان برای خانه‌ها، آپارتمان‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها و مراکز عمومی دیگر هستند. این محبوبیت به دو دلیل حاصل شده‌ است. اول اینکه این گیاهان بسیار کم توقع بوده و با نگهداری اندکی به محیط خو می‌گیرند و از طرف دیگر گل‌هایشان حدود سه تا شش ماه بسته به شرایط محیطی زیبا و درخشنده باقی می‌مانند. شکل عجیب و جدید شکوفه‌های این گیاه بسیار جالب توجه است. ارکیده‌ها از خانواده Orchidaceae یا ثعلب‌ها هستند و گونه‌های وحشی آن در ایران (شمال ایران و احتمالا جاهای گرم‌تر دیگر) وجود دارند.

نوعی ثعلب در کوه‌های باغرو (ادامه سلسله کوه‌های البرز به سمت آستارا و اردبیل) وجود دارد که نوعی اسانس بستنی از آن استخراج می‌شود و برخی گونه‌ها نیز مصارف دارویی دارند. بسیاری از خانواده‌ها ارکیده را هدیه‌ای زیبا می‌دانند و برخی ارکیده را بدون داشتن تجهیزات ویژه در خانه پرورش می‌دهند. ارکیده‌ها در تمام رنگ‌ها بجز سیاه خالص دیده می‌شوند. رنگ‌هایی همانند بنفش، زرد کمرنگ، گلی، قرمز، سفید که اغلب دارای دو یا چند رنگ هستند، رنگ‌های یکسانی که در یک گل به طور قرینه نمایان می‌شوند. انواعی از ارکیده‌ها غنچه‌هایی اندازه یک سنجاق سر دارند و انواع دیگری غنچه‌هایی به بزرگی یک ظرف سالاد را دارا هستند. زمانی که گل‌های ارکیده که به صورت دسته گلی زیبا درست شده باشند، از مناسب‌ترین هدیه‌ها در دنیای گل‌ها است. قطعا کسانی که هدیه‌ای اینچنین زیبا دریافت می‌کنند، زیبایی آن را می‌ستایند اما نکته جالب‌تر این است که اگر در کنار تحسین رسیدگی مناسب هم به گل‌ها هدیه کنیم تا ماه‌ها با گل‌هایشان به زیبایی دعوتمان خواهند کرد.

در بخشی از کتاب ارکیده معجزه سحرانگیز طبیعت می‌خوانیم:

کشت و پرورش ارکیده کاری نسبتاً تازه به شمار می‌رود اما شناخت این گیاهان به صدها سال پیش در مشرق زمین و یونان باستان بر می‌گردد. کنفسیوس دانشمند چینی ارکیده را گلی قابل احترام نامیده است و از عطر ارکیده و استفاده‌های تزئینی آن سخن گفته است. تفاراسچوس فیلسوف یونانی در عصر افلاطون و ارسطو اولین کسی بوده است که این گیاه را ارکیز نام نهاد و بعدها کلمه ارکیده از آن مشتق شد. یونانی‌ها و بومیان اروپا به ارکیده بیشتر از دید طبی نگاه می‌کردند و از آن به عنوان دارویی برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌نمودند. در دهه‌های اول سال 1700 میلادی مبلغین مذهبی، دریانوردان و گیاه شناسان از قسمت‌های مختلف دنیا ارکیده‌ها را به انگلستان آوردند. در سال 1821 میلادی برای اولین بار ارکیده در گلخانه‌ای در نزدیکی لندن کشت شد. در 1913 میلادی در سنگاپور تولید ارکیده برای استفاده گل بریده آغاز شد. امروزه گل‌های ارکیده در بخش عظیمی از دنیا تولید می‌شوند و تولید آن در سراسر سال امکان پذیر است.

محل پیدایش ارکیده‌ها: به طور طبیعی بسیاری از ارکیده‌ها در مناطق گرمسیری و جنگل‌های مرطوب می‌رویند به ندرت ارکیده‌ها در کوه‌های یخبندان، بیابان‌ها یا نهرها دیده می‌شوند برای مثال گل‌های گونه pleione سر از زیر برف‌ها در می‌آورند. در سواحل غربی جنوب امریکا، پرو، کلمبیا و اکوائودور یک ارکیده بومی را در کوه‌های مرتفع می‌توان یافت. شاید بیشترین گونه‌های ارکیده در گینه نو یافت شوند. اما در آسیا، افریقا، برنئو و امریکای مرکزی نیز ارقام بسیاری از ارکیده‌ها به چشم می‌خورد. امروزه ارکیده‌ها را در گلخانه‌ها پرورش می‌دهند و یا بر خلاف تصور عموم در خانه و اطاق‌هایی که تهویه مناسب دارند و سردترین و مرطوب‌ترین نقطه منزل به شمار می‌روند کشت می‌کنند. از آن جا که پرورش ارکیده با موفقیت به انجام می‌رسد بسیاری از پرورش دهندگان به افشاء رازهای این کار بی‌میل بوده‌اند تا مانع پرورش آسان ارکیده گردند و بدین ترتیب سختی کار پرورش ارکیده به قرن حاضر کشیده شده است.

فهرست مطالب

پیش گفتار
فصل اول: کلیات
مقدمه
تاریخچه ارکیده
محل پیدایش ارکیده‌ها
محل مناسب رشد ارکیده‌ها
نام ارکیده در زبان‌های مختلف
مشخصات گیاهشناسی ارکیده
قسمت‌های تشکیل دهنده گل ارکیده
کنترل‌های محیطی
تقسیم ساقه‌های زیر زمینی
کشت بافت
تعویض گلدان
برداشت ارکیده‌ها
فیزیولوژی پس از برداشت گل‌های شاخه بریده
عوامل دوام گل‌های ارکیده
گل آرایی با ارکیده
ترکیبات شیمیایی ارکیده
قسمت مورد استفاده گیاه
خواص دارویی ارکیده
بیماری‌های ارکیده
سفیدک داخلی
پژمردگی و رتیسیلیومی
گال طوقه
بیماری‌های فیزیولو‌ژیکی
تقسیم بندی ارکیده‌هابرحسب عادات رشد
تقسیم بندی ارکیده‌ها براساس محیط رشد
تقسیم بندی ارکیده‌ها درکاربرد
فصل دوم: جنس‌های ارکیده
جنس‌های ارکیده
هیبریدهای ارکیده
فصل سوم: ارکیده‌های ایران
ارکیده‌های ایران
عوامل تاثیرگذار بر تولید و صادرات گل
منابع و مأخذ