سید جواد قاضی میرسعید در کتاب موک: کتابخانه در عصر آموزش آزاد، سعی دارد به ارائه اطلاعات در خصوص موک، آموزش آزاد و کتابخانه در عصر موک بپردازد و همچنین با بهره‌گیری از منابع علمی متنوع سعی در پر‌ کردن خلأ موجود در این زمینه کرده است.

موک (Massive open online course) عبارت است از دوره‌های آموزشی درون‌ خطی مبتنی بر وب که توسط استادان و متخصصان دانشگاهی برای تعداد نامحدودی از متقاضیان آموزش مجازی ارائه می‌شود. تمام محتوای موک به صورت درون‌ خطی و از طریق ویدئو، اسلاید، گروه‌های بحث و یا ترکیبی از آن‌ها ارائه می‌گردد. دوره‌های آموزشی درون‌ خطی که به صورت آزاد و رایگان برگزار می‌شوند، در‌حال ایجاد تحول در آموزش عالی هستند و به عنوان یکی از نوآوری‌های جدید روش‌های آموزشی در عرصه جهانی شناخته شده‌اند.

در این شرایط دانشگاه‌ها و سایر واحدهای تحت پوشش از جمله کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌ رسانی فرصت‌های جدیدی را در اختیار کاربران و دانشجویان قرار می‌دهند تا با کمترین هزینه، آموزش‌های لازم در حوزه مورد علاقه را کسب کنند. مزیت دیگری که برخی از این دوره‌ها دارند، این است که دانشجویان دوره‌های مورد‌ نظر را طبق نیاز کاری و علاقه خود انتخاب می‌کنند و مجموعه‌ای از توانایی‌های مطلوب خود را بعضا با اخذ مدرک معتبر به‌ دست می‌آورند.

بنابراین با ورود به یک دنیای جدید از آموزش عالی، این دوره‌های درون‌ خطی نه تنها یک شیوه یادگیری آسان را برای آموزش مهارت‌ها و دانش مورد نیاز دانشجویان ارائه می‌نمایند، بلکه بعضی از برگزار‌ کنندگان دوره‌ها مدرک معتبر نیز به شرکت‌ کنندگان اعطا می‌کنند. بنابراین ظهور فناوری‌های جدید آموزشی، عمیقاً نحوه فراگیری را تغییر داده ‌است و فرصت‌هایی جدیدی را فراهم ساخته و نتیجه فرآیند آموزش را غنی‌تر کرده و چه بسا با در اختیار گرفتن فناوری‌های جدید و پیشرفته در آموزش، دروس و ارائه مطالب را بسیار جذاب‌تر سازد. موک‌ها فرصت‌های جدیدی از جمله یادگیری در یک محیط غیر‌ رسمی، به اشتراک‌ گذاری دانش، رایگان بودن، انعطاف‌پذیری، افزایش مهارت‌های رقومی و سواد اطلاعاتی و غیره را برای کاربران فراهم می‌سازند. همچنین فرصت‌های مورد نظر را برای کتابداران و کتابخانه‌ها نیز در زمینه ارائه خدمات به وجود آورده‌اند.

در کشور ایران، هیچ یک از دانشگاه‌ها، اقدامی در جهت راه‌اندازی دوره‌های موک نکرده‌اند، آنچه که عرضه شده بیشتر به صورت جزئی و مقطعی، آن هم به همت یک استاد یا دانشجو بوده، مانند سایت مکتب‌ خانه که در آن فیلم‌هایی از تدریس استادان دانشگاه صنعتی شریف و برخی دانشگاه‌های دیگر وجود دارد و دانشجویان می‌توانند از آن استفاده کنند، ولی این سایت ویژگی تعاملی بودن را ندارد. این سایت زیر‌ مجموعه‌ای از سایت بزرگ و موفق خان آکادمی است. سایت‌های دیگری در ایران وجود دارد که توسط افرادی با اطلاعات تخصصی اداره می‌شوند، ولی هیچ کدام را نمی‌توان به عنوان یک نمونه کامل از موک معرفی کرد.

مخاطبان اصلی کتاب موک قبل از همه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران، مدیران ارشد حوزه آموزش عالی در وزارتخانه‌های علوم و فناوری، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و بعد از آن به طور مشخص متخصصان و دانشجویان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی و غیر پزشکی هستند، البته کتاب برای سایر حوزه‌های مرتبط با رشته کتابداری و اطلاع‌ رسانی یعنی آموزش پزشکی نیز قابل استفاده است.

در بخشی از کتاب موک می‌خوانیم:

یکی از دستاوردها و کاربردهای اینترنت، همگانی‌ کردن آموزش و در دسترس قرار‌ دادن دانش اندوخته شده به یکایک افراد جامعه بشری بوده‌ است. در طی دهه‌های گذشته، بسیاری از مؤسسات آموزشی، شروع به ارائه دوره‌هایی در وب به اشکال مختلف کرده‌اند.

اخیراَ، نوع جدیدی از کلاس‌های درون‌خطی ارائه شده‌اند که از ویژگی‌های خاص بر‌خور‌دارند: از جمله موک‌ها که کلاس‌های درون‌ خطی هستند و هر کسی در هر جایی می‌تواند در آن‌ها شرکت کند و معمولاَ رایگان هستند. آن‌ها از دروس کوتاه ویدئویی همراه با آزمون‌های‌ سطح‌ بندی‌ شده رایانه‌ای و گروه‌های درون‌ خطی تشکیل شده‌اند که در آن شرکت‌ کنندگان می‌توانند مطالب و موضوعات مختلف را به بحث بگذارند یا از کمک دیگران استفاده کنند. موک‌ها برای ثبت نام تمام افراد، رایگان هستند و کلاس‌ها معمولاَ ده‌ها هزار نفر شرکت کننده دارند (Hoy, 2014).

موک‌ها گروهی از کلاس‌های درون‌ خطی هستند که دارای چندین ویژگی مشترک مهم هستند. مهم‌ترین ویژگی این است که تمام محتوای آن‌ها، درون‌ خطی است و از طریق ویدئو، اسلاید، گروه‌های بحث یا ترکیبی از آن‌ها ارائه می‌شود. دوره‌ها معمولاَ توسط افراد مشهور در هر زمینه در مؤسسات بزرگ تهیه می‌شوند، اما در واقع هر‌کسی می‌تواند یک موک ایجاد ‌کند. شرکت‌ کنندگان حق عضویتی پرداخت نمی‌کنند و محدودیتی در رابطه با اینکه چه کسی می‌تواند ثبت نام کند، وجود ندارد، اگرچه ممکن است نیاز به مقداری دانش قبلی در زمینه مورد نظر باشد. همان‌طور که مک‌آلی اشاره می‌کند "موک، هماهنگ‌ سازی ارتباط شبکه اجتماعی، فراهم‌ آوری کارشناسان ممتاز معروف در یک زمینه و مجموعه‌ای از منابع درون‌ خطی قابل دسترس رایگان را بر عهده دارد".

فهرست مطالب
پیش گفتار
فصل 1: موک چیست؟
فصل 2: پیدایش محیط آموزشی آزاد از راه دور
فصل 3: موک و آموزش آزاد: مفاهیمی برای آموزش عالی
فصل 4: موک: دموکراسی‌ سازی آموزش
فصل 5: ظهور و تاثیر موک: دیدگاه کشورهای توسعه یافته
فصل 6: کتابخانه‌ها در عصر موک
فصل 7: موک و کتابخانه‌ها
فصل 8: کتابداران چه نکته‌هایی را درباره موک باید بدانند؟
فصل 9: فرصت آزاد گسترده: پشتیبانی از موک در کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی
فصل 10: کتابخانه‌های دانشگاهی: سهام‌داری پنهان در عصر موک‌ها
فصل 11: موک‌ها در کتابخانه دانشگاهی مؤسسه کارولینسکا
فصل 12: مروری بر کتابخانه های دانشگاهی
فصل 13: موک: مسائل حقوقی و سیاسی کتابخانه‌های تحقیقاتی
چگونه کتابخانه‌های تحقیقاتی در پشتیبانی از موک شرکت دارند؟
مسائل حقوقی مطرح برای کتابخانه‌های تحقیقاتی
استفاده از آثار مشمول حق تکثیر در آموزش
تعیین آثار مشمول حق تکثیر برای مطالعه بیشتر
مالکیت محتوای دوره
قابلیت اجرای مفاد اخطار و حذف قانون حق تکثیر هزاره رقومی
مسئله دسترس پذیری
ملاحظات استراتژیک کتابخانه‌های تحقیقاتی
استفاده منصفانه حق اساسی کتابخانه‌ها و کاربران آن‌هاست
"پیش فرض را بر دسترسی آزاد قرار دهید"
نتیجه گیری: سهم کتابخانه‌های تحقیقاتی
فصل 14: دوره‌های آزاد سواد اطلاعاتی