کتاب فرهنگ‌سازی تلویزیون برای کودکان و نوجوانان، تلویزیون بهارستان نوشتۀ الهه کسمایی، در قالب تحقیقی علمی و با ارائه‌ی مواردی مانند فرهنگ دیداری و فلسفه‌ی رسانه به بررسی تأثیر تلویزیون بر آینده‌ی کودکان و نوجوانان تاجیکستان می‌پردازد.

فلسفه بنیادین تلویزیون کودک و نوجوان، تربیت فرزندانی برای زندگی بهتر است. زندگی‌ای که در آن کودک با حال خوب بتواند مراحل رشد و پذیرش فرهنگی را طی کند، آموزش ببیند، اجتماعی شود و در نهایت از جهان‌بینی صحیحی برخوردار شود. یکی از مهم‌ترین کارکرد ‌رسانه‌ها‌ کمک به روند فرهنگ‌ پذیری است. فرهنگ‌ پذیری عبارت است از جریان انتقال اندیشه‌ها‌، هنجارها، باورها، معیارها و نمونه‌ها‌ی رفتاری موجود در فرهنگ جامعه به افراد، نهاد خانواده و سپس نهاد تعلیم و تربیت.

کودکان و نوجوانان به گونه‌ای وسیع و بی‌سابقه مورد تأثیر رسانه‌ها‌ی جمعی قرار دارند. کودکان در زمره‌ی گروه‌ها‌ی آسیب‌پذیر اجتماعی قرار می‌گیرند. آنچه بر ذهن کودک وارد می‌شود، در روان او باقی می‌ماند و جزئی از شخصیت آینده‌ی او می‌شود. کودک با دیدن هر برنامه‌ی تلویزیونی به انسانی دیگر تبدیل می‌شود. پس باید در برابر پیام‌ها‌ی صحیح، علمی و فرهنگی قرار گیرد. زیرا تلویزیون فرهنگ او را شکل می‌دهد و به نوعی فرهنگ‌سازی می‌کند.

وسایل ارتباط جمعی مهم‌ترین شاخصه‌ی جامعه مدرن به شمار می‌آید و شامل رادیو، تلویزیون، سینما، نشریات و اینترنت می‌باشند. در این میان نقش رسانه‌ها‌ی تصویری و به خصوص تلویزیون نسبت به سایر رسانه‌ها‌ برجسته‌تر ‌و در مقایسه با دیگر رسانه‌ها‌ از مطلوبیت بیشتری برخوردار است. این امر به خصوص آنجا تحقق می‌یابد که کودکان به عنوان متقاضیان جدی برنامه‌ها‌ی تلویزیون مطرح می‌باشند.

ضرورت این تحقیق از آن جهت است که کودکان و نوجوانان تاجیکستان به عنوان بخشی از مردم جهان، فرهنگ، ارتباطات و آینده را از تلویزیون دریافت می‌کنند. هدف این پژوهش فرهنگ‌سازی تلویزیون بهارستان است. با توجه به اینکه زندگی کودک تاجیکی از زبان، ارتباطات، خانواده، نوع تغذیه، تفکر، مدرسه، ارتباط با کودکان مهاجر، جنسیت، انگیزه، سنت و مدرنیته، زیبایی‌شناسی، قهرمان تلویزیونی، آینده‌نگری، آموزش، تعامل، ذهن فلسفی، هویت‌پذیری و سایر عوامل فرهنگ‌ساز تأثیر می‌گیرد، همه‌ی این نشانه‌ها‌ در تلویزیون بهارستان باید تحلیل شود. به طور کلی در این کتاب بررسی می‌شود که آیا تلویزیون بهارستان، فلسفه‌ی بنیادینی بر پایه و اساس فرهنگ‌سازی مناسب برای کودک و نوجوان را دارا می‌باشد یا خیر؟

روش تحقیق در این رساله، مطالعات اسنادی کتاب‌ها‌ی فارسی، انگلیسی، تاجیکی و روسی درباره‌ی تلویزیون کودک و نوجوان، مصاحبه‌ی هدایت شده با کارمندان و مدیریت شبکه بهارستان، بازدید از این شبکه و مشاهده‌ی حدود 14 ماه برنامه‌ها‌ی تلویزیون بهارستان در سال‌های 2012 و 2013 بوده که 6 ماه از این بازبینی مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین از پرسشنامه‌ای برای سنجش تأثیر فرهنگ‌سازی شبکه‌ی بهارستان برکودکان فارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان استفاده کرده‌اند.

در بخشی از کتاب فرهنگ‌سازی تلویزیون برای کودکان و نوجوانان، تلویزیون بهارستان می‌خوانیم:

ویژه برنامه‌ها‌ی سالگرد استقلال، روز ارتش، نوروز، روز مادر، گشایش مدارس و سال نو مسیحی از برنامه‌ها‌یی بود که در زمان بازبینی دیده شد. در ویژه برنامه‌ها‌ی نوروز ارتباط بین نسل‌ها‌ خوب نمایش داده شد، حرمت آنان پاس داشته شد و به کودکان یادآوری شد که همواره به بزرگترها احترام بگذارند، یکی از مهمترین مسائل فرهنگ و فرهنگ‌سازی در تلویزیون کودک ارتباط بین نسل‌ها‌ می‌باشد زیرا ‌این امر باعث ارتباط فرهنگی می‌شود و یکی از مهم‌ترین وظایف تلویزیون کودک جلوگیری از قطع فرهنگی است.

برنامه‌ها‌ی مستند–گزارشی که افراد مسن از خاطرات خود رو به دوربین برای کودکان و نوجوانان از نوروز می‌گفتند. البته کودک و نوجوانان در صحنه حضور نداشتند و همین امر از انرژی برنامه کم می‌کرد. زیرا حضور کودک و نوجوان در برنامه و سوال و جواب باعث تعاملی شدن برنامه می‌شد و تعاملی شدن هم باعث تولید انرژی بیشتر در برنامه‌ها‌ی کودک و نوجوان می‌شود.

بخش عمده ویژه برنامه گشایش مدارس در ماه سپتامبر، پیام رئیس جمهور تاجیکستان بود که به صورت زنده و هم زمان در مدارس ولایات صغد و خطلان و بدخشان پخش شد. این پیام در مدارسی خاص که دانش آموزان این پیام را از طریق ویدئو پروجکشن می‌دیدند و در هر مدرسه یکی از کودکان و نوجوانان به عنوان نماینده با رئیس جمهور گفتگو یا از ایشان سوال می‌کرد و رئیس جمهور هم پاسخ می‌داد. در تاجیکستان هنگام پخش پیام رئیس جمهور تمام شبکه‌ها‌ی دولتی به پخش این پیام می‌پردازند. ویژه برنامه‌هایی خاص (تولید تاجیکستان) برای بازگشایی مدارس چون مجموعه‌ها‌ی داستانی در ارتباط با مدرسه و دانش‌آموزان و مسائل آنان در تلویزیون بهارستان وجود نداشت. ویژه برنامه‌ها‌ی سال نو مسیحی بیشتر فیلم‌ها‌ی سینمایی خارجی در این زمینه بود.

فهرست مطالب
مقدمه
باب یک
فصل یک: فرهنگ و فرهنگ تصویری
فصل دو: فلسفه رسانه
باب دو
فصل یک: تلویزیون کودک و نوجوان
فصل دوم: تلویزیون بهارستان (تلویزیون کودک و نوجوان تاجیکستان)
نتیجه گیری؛ برای تولید بهتر تلویزیونی کودک و نوجوان