کتاب جشنواره‌ جابر بن حیان و فرصت‌های متنوع یادگیری نوشته‌ی نسرین محمدی به صورت اجمالی زوایای مختلف طرح جابر بن حیان که یک طرح پژوهش محور بوده را مورد بررسی قرار داده است.

ابوموسی جابر ابن حیان از دانشمندان، کیمیاگران و فیلسوفان ایرانی است که او را «پدر علم شیمی» می‌نامند. حال آموزش و پرورش طرح پژوهشی راه انداخته که برگرفته از نام همین دانشمند پرآوازه است. طرحی که چند سالی‌ست از طرف آموزش و پرورش به تمامی مدارس ابتدایی ابلاغ می‌شود.

طرح جابربن حیان که نه فقط در ایران بلکه در تمامی کشورهای همسایه نیز اجرا می‌شود، طرحی پژوهش محور است و بیشتر بر روی آزمایشات و دست سازه‌های عملی دانش آموزان تمرکز دارد. چرا که سبب حضور پررنگ‌تر کودکان در زمینه‌های پژوهشی می‌شود.

تشکیل این طرح در حقیقت با هدف تعلیم و تربیت پژوهش محور، توسعه‌ی مهارت‌هایی مانند خود انعکاسی، تفکر انتقادی، توانایی پژوهش مستقل، توانایی بر عهده گرفتن یادگیری مستقل، رشد فکری و در یک کلمه تربیت دانش‌آموز پژوهنده صورت می‌گیرد. این طرح در دوره‌ی ابتدایی و با هدف غنای فرایند یاددهی یادگیری و تقویت بنیه‌ی علمی دانش آموزان، ظهور و افزایش توانمندی‌های آنان از طریق رشد شخصیت عاطفی و روانی، و بخصوص ارتقای دانش، مهارت و نگرش دانش‌آموزان در زمینه‌ی پژوهش برگزار می‌گردد.

در بخشی از کتاب جشنواره‌ جابربن حیان و فرصت‌های متنوع یادگیری می‌خوانیم:

جشنواره علمی جابر بن حیان مثل سایر جشنواره‌های علمی در سطوح مختلفی برگزار می‌گردد. اما نکته قابل توجه در مورد این رویداد علمی این است که اگر در اجرای چنین رقابتی تحقق اهداف آموزشی را مد نظر قرار دهیم به سرعت روشن می‌شود مرحله آموزشگاهی این جشنواره مهمترین و تاثیر گذار‌ترین مرحله آن است و پروژه‌هایی که به مراحل بالاتر راه پیدا می‌کنند همان پروژه‌های برگزیده آموزشگاه هستند. شاید این تفاوت بین جشنواره جابر بن حیان و جشنواره‌های مشابه آن (مثل جشنواره خوارزمی) بیشتر ناشی از تفاوت‌هایی است که بین یک فراگیر دوره ابتدایی و فراگیران سطوح دبیرستان و دانشگاه وجود دارد. هدف اصلی برای یک دانش آموز دوره ابتدایی کسب مهارت‌های پایه علوم است و از چنین فراگیری انتظار اختراع و کشفیات علمی نمی‌رود.

بنابراین باید این فرهنگ از همان ابتدا در بین معلمان و دانش‌آموزان تبلیغ شود که هدف، شرکت در فرایند انجام پروژه علمی است و نه یک اختراع یا اکتشاف علمی جدید، پس هر کس بتواند با انجام یک پروژه در نمایشگاه مدرسه شرکت کند برنده است و پیش‌بینی سطوح بالاتر برای این جشنواره تنها بهانه‌ای برای سازماندهی بیشتر این فعالیت است. نتیجه اینکه کارشناسان، مدیران و معلمان به خاطر داشته باشند که باید بیشترین سرمایه‌گذاری را روی اجرای مرحله آموزشگاهی این جشنواره انجام دهند و بهترین نمایشگاه از نظر میزان شرکت دانش‌آموزان و معلمان و نوع تقدیرها و جوایز، نمایشگاه علمی مدرسه باشد، چرا که پر بار بودن نمایشگاه‌های مدارس علاوه بر تحقق اهداف اصلی این جشنواره نهایتا به کیفی شدن سطوح بالاتر این رقابت خواهد انجامید.

فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول: اهمیت طرح‌های پژوهش محور
مقدمه
ضرورت بررسی آموزش پژوهش محور در سطح کلان
اهمیت پژوهش در تعلیم و تربیت
اهمیت آموزش پژوهش محور برای دانش‌آموزان
فصل دوم: پژوهش در آموزش و پرورش و طرح‌های پژوهش محور
پژوهش در برنامه درسی آموزش و پرورش
یادگیری پروژه محور
تعلیم و تربیت پژوهش محور
دانش‌آموز پژوهنده
مهارت‌های پژوهشی
پژوهش‌های دانش‌آموزی
المپیاد دانش‌آموزی نانو
جشنواره جوان خوارزمی
جشنواره ملاصدری
فصل سوم: جشنواره جابر بن حیان
جشنواره جابربن حیان
اهداف کلی طرح جابربن حیان
چگونگی اجرای طرح جابر
اهداف طرح جابربن حیان به تفکیک پایه‌ها
معرفی پروژه‌های علمی طرح جابربن حیان
معایب طرح جابر بن حیان
مزایای طرح جابر بن حیان
انواع پروژه‌ها و طرح‌ها در طرح جابر بن حیان
نحوه‌ی ارائه پروژه علمی
دفتر کارنمای طرح جابربن حیان
نمایش علمی
مدل (ساخت نمونه)
نمایش
تحقیق
ویژگی‌های تابلوی نمایش پروژه علمی
آزمایش
انتخاب موضوع برای پروژه علمی
سه گام برای شکل دهی سوال پروژه آزمایش
جدول زمانبندی جشنواره جابربن حیان
فصل چهارم: راهنما‌ی معلمان
جشنواره جابر بن حیان، فرصت‌ها و تهدید‌ها
رسالت مدیران و معلمان
ماموریتی برای حرفه‌ای شدن
بستری برای تعامل پایدار
به تحقق کدام اهداف بیندیشیم!
کدام یک از انواع پروژه مهمتر است؟
نقش‌ها و مسئولیت‌ها
بایدها و نبایدها در پروژه‌های علمی
فصل پنجم: تحلیل طرح
تحلیل وضعیت اجرای طرح
تحلیل موضوع و محتوای طرح
تحلیل داوری طرح
تحلیل حمایت اولیا از طرح
تحلیل جوایز و مشوق‌ها
تحلیل امکانات طرح
فصل ششم: جشنواره جابر بن حیان و فرصت‌های متنوع یادگیری
مقدمه
اهمیت و ضرورت طرح
سطوح برگزاری جشنواره
چگونگی ارائه آثار توسط دانش آموزان در ایام برگزاری نمایشگاه‌ها
زمینه‌ها ومحورهای فعالیت دانش آموزان
*بخش دانش آموزی
الف -مرحله مدرسه ای
ب -مرحله منطقه ای
ج -مرحله استانی
محورهای کلی ارزیابی وانتخاب آثار دانش آموزان
بخش همکاران (مرحله کشوری)
چارچوب نحوه‌ی انتخاب معلمان، مدیران، راهبران آموزشی، کارشناسان جهت معرفی به جشنواره (مرحله کشوری)
الف – ملاک‌های انتخاب معلمان
ب – ملاک‌های انتخاب مدیران، کارشناسان، و راهبران آموزشی
ساختار اجرایی
مدرسه
منطقه
حوزه ستاد
گستره اجرای طرح
جمع بندی نهایی
توصیه‌ها و پیشنهادات دراجرای پروژه‌های علمی
منابع
پیوست‌ها (چند نمونه طرح شرکت کننده در جشنواره جابربن حیان)