کتاب خانواده و اعتیاد فرزندان نوشته‌ی مریم سلیقه، راهنمایی برای والدین درباره‌ی مسائل و مشکلات پیش روی کودکان و نوجوانان است.

خانواده یک نظام طبیعی و اجتماعی است که افراد خواسته یا ناخواسته به آن وابسته‌اند در واقع خانواده کانونی است که فرد در آن احساس امنیت می‌کند و مورد پذیرش و حمایت قرار می‌گیرد. ساخت و فضای خانواده نقش بسیار مهمی در عملکرد و رفتار افراد ایفا می‌کند و والدین از آن نظر حائز اهمیت هستند که خانواده اولین منبع «منشأ» اجتماعی شدن محسوب می‌شود و بیشتر عوامل خطرزای خانواده در خانواده‌های در معرض خطر جمع می‌شوند.

کودکان و نوجوانان فقیر باید، با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کنند، از جمله غیبت والدین به دلیل وجود والدین شاغل یا پدرانی که به عللی در خانه حضور ندارند، یا حتی اگر چنین نباشد، از عهده پشتیبانی و تأمین مالی خانواده بر نمی‌آیند. دیگر مشکلات خانوادگی که از فقر سرچشمه می‌گیرند، از جمله والدین یا سرپرستان تندخو و افسرده، نداشتن پول برای استفاده از امکانات اجتماعی یا تحصیلی، و در موارد جدی‌تر، بی‌خانمانی، نداشتن غذا، لباس یا مراقبت‌های پزشکی، و از همه مهم‌تر کشمکش والدین، فرزند بر سر منابع ضروری ناکافی، مانند پول و از این گذشته، فشار و استرس خانوادگی می‌تواند به دشمنی والدین، بی‌اعتنایی و سوء رفتار با کودک و رفتارهای جامعه ستیزانه نوجوانان و افسردگی منجر شود.

نکتۀ مهم دیگر این است که آگاهی والدین از ویژگی‌های نوجوانان و خواسته‌هایشان سبب خواهد شد تا والدین در برخورد با کودکان و نوجوانان شیوه‌های مناسب را اتخاذ کرده و تنش‌های اجتماعی را کاهش دهند. بنابراین خانواده‌هایی که شرایط مناسبی برای گذران دوران طوفانی و بحرانی نوجوانی مهیا کنند، فرزندانشان با ایمنی بیشتر این دوران را سپری کرده و مشکلات کمتری از فرزند نوجوان خود مشاهده خواهند کرد.

به طوری که در فرزندان آن‌ها نسبت به سایر همسالان خود سریع‌تر به پختگی و حتی تعادل فکری، عاطفی و اجتماعی خواهند رسید. برعکس خانواده‌های سخت‌گیر، خانواده‌های آسان‌گیر و خانواده‌های نابسامان «گسسته» و خانواده‌های پرکار با دشواری‌های دوران نوجوانی مواجه گردیده و نائل شدن نوجوان به یک هویت کامل فکری، عاطفی، اجتماعی با تأخیر یا بروز انحرافات و گرایش به بزهکاری‌های اجتماعی همچون مواد مخدر، روان گردان، مصرف الکل، فرار از منزل، خودکشی و... همراه خواهد شود. کتاب حاضر با بیان این گونه مشکلات و راه‌حل‌هایی برای آن‌ها شما را با این‌گونه مشکلات آشنا کرده و راهنمای مفیدی است.

در بخشی از کتاب خانواده و اعتیاد فرزندان می‌خوانیم:

همۀ والدین و مربیان خوب، یک ویژگی مشترک دارند و آن آرامش است. بدترین والدین و مربیان آنانی هستند که از کوچک‌ترین موارد نمی‌گذرند. با کوچکترین مسئله‌ای به هم می‌ریزند و آشفته می‌شوند. آن‌ها باید در برابر برخی گستاخی‌ها و خشونت‌های کلامی نوجوان خود، گذشت داشته باشند و واکنش سخت نشان ندهند.

در دورۀ نوجوانی، ترس‌ها و نگرانی‌ها معمولاً با احساس بی‌کفایتی اجتماعی و نداشتن اطمینان در تصمیم گیری همراه است. بسیاری از اختلاف‌ها بین والدین و نوجوان غیرضروری و قابل پیشگیری هستند. منشأ این اختلافات، تلاش نوجوان برای رهایی از وابستگی‌های کودکی و آماده شدن برای زندگی مستقل است. والدین باید بدانند که تغییرات خلقی، روانی و رفتاری نوجوان تا حد زیادی منشأ زیستی و فیزیولوژیک دارد و با او همدردی، همراهی و همدلی بیشتری کنند و تلاش و مبارزۀ نوجوان را برای بزرگ شدن بهتر و بیشتر درک کنند.

باید به نوجوان کمک کرد تا با کسب مهارت‌های اجتماعی و دریافت راهنمایی‌های تحصیلی و شغلی مناسب، بر ترس‌ها و نگرانی‌های خود غلبه کند یا آن‌ها را کاهش دهد. یکی از مسئولیت‌های مهم والدین، ایجاد محیطی آرام و به دور از تشنج و فراهم آوردن امکانات و فرصت‌هایی برای نوجوان برای انجام فعالیت‌های ورزشی، هنری و... است تا در صدد استعدادهای خود و کسب مهارت‌های گوناگون توفیق یابد. برخورد احترام‌آمیز، عزت نفس نوجوان را افزایش می‌دهد و به او کمک می‌کند که در محیط سالم رشد، آمادگی لازم برای پذیرش مسئولیت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی را به دست آورد.

فهرست مطالب
تشکر و قدردانی
مقدمۀ مؤلف
مقدمه
بیان مسئله
خطر اعتیاد در کدام خانواده‌ها بیشتر است؟
مشکلات مربوط به مدیریت خانواده
تعارضات و اختلافات خانوادگی
نگرش‌ها و رفتارهای والدین در زمینۀ مواد
گسست عاطفی و تعهد اندک به خانواده
سابقۀ سوء مصرف مواد و سایر رفتارهای مشکل‌آفرین در خانواده
عوامل محافظت‌کننده خانواده در برابر مصرف مواد
مراحل مختلف جریان اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان و جوانان
چگونه احساسات خود را ابراز کنیم؟
نوجوان چه می‌خواهد؟
نوجوانی و بلوغ
نوجوان و اختلاف با والدین
نوجوان و تصمیم گیری
پرورش فطرت مذهبی نوجوان
قاطعیت در عین صمیمیت
وقتی را به نوجوان اختصاص دهید
گله، شکایت و ایراد ممنوع!
موقعیت‌های خاص
نوجوان را درک کنید
منابع و مآخذ