در کتاب آشنایی با ارزشیابی کیفی توصیفی برای والدین دانش آموزان دوره‌ی دبستانی به قلم محمد حسنی، تلاش شده است تصویری ساده و قابل فهم از شیوه‌ی ارزشیابی توصیفی برای والدین ارائه گردد.

چندین سال است که در دوره‌ی دبستانی تغییرات نسبتاً‌ مهمی به ‌وقوع می‌پیوندد. تغییر برنامه‌های درسی (کتاب‌های درسی) این دوره از این نمونه‌اند. یکی دیگر از تغییرات جدی در این دوره طرح و اجرای شیوه‌ی جدید در ارزش‌یابی پیشرفت تحصیلی دانش‌‌آموزان است. به سخن دیگر تصمیم‌ گیرندگان و سیاست ‌گزاران در دوره‌ی آموزش دبستانی شیوه‌ی امتحانات را مورد بازبینی و اصلاح قرار داده‌اند.

اگرچه مطالعات مقدماتی و اجرای آزمایشی آن از سال 1382 شروع شده اما اجرای سراسری ارزش‌یابی جدید از پایه‌ی اوّل دبستان در سی ‌درصد از کلاس‌ها از سال تحصیلی 1388/87 شروع شده است. این شیوه‌ی جدید ارزش‌یابی تحصیلی، که به ارزش‌یابی توصیفی یا ارزش‌یابی کیفی توصیفی مشهور است، با شیوه‌ی سنتی امتحانات، که بیش از هشتاد و شش سال در کشور ما رایج بوده است، تفاوت‌های قابل‌ توجهی دارد؛ به‌ گونه‌ای که می‌توان گفت این شیوه‌ی جدید ‌برای عموم خانواده‌ها غریب و ناآشنا جلوه می‌کند.

‌ به دلیل همین ناآشنایی با چگونگی و جزئیات این شیوه‌ی ارزش‌یابی، برای خانواده‌ها، معلمان و مدیران مدارس مشکلاتی به وجود آمده است. به‌ نظر می‌رسد آشنا شدن والدین، که مشتریان اصلی برنامه‌های آموزش و پرورش هستند، با این شیوه‌ی جدید ارزش‌یابی، امری ضروری است. زیرا همراهی و همدلی والدین با معلمان و مدیران موجب اجرای بهتر و موفّقیت بیش‌تر آن خواهد بود.

برای شناخت شیوه‌ی ارزش‌یابی کیفی توصیفی باید به سه پرسش اساسی پاسخ گفت. با فهم پاسخ‌های این سه پرسش تا حد زیادی به شناخت آن نایل خواهیم شد. این سه پرسش عبارت‌اند از:

1- چرا ارزش‌یابی تحصیلی در دوره‌ی دبستان باید تغییر کند، یعنی ضرورت این تغییر چیست و هدف از به کارگیری ارزش‌یابی کیفی ‌توصیفی کدام است؟
2- ارزش‌یابی کیفی توصیفی چیست، این شیوه چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد؟
3- چگونه ارزش‌یابی توصیفی در کلاس درس اجرا می‌شود؟

‌اجرای این شیوه‌ی ارزش‌یابی کار پیچیده‌ای است که معلمان، بعد از دیدن آموزش‌های خاص، به اجرای آن اقدام می‌کنند و آگاهی از زیر و بم‌های اجرایی و ورود به جزئیات آن برای والدین ضرورتی ندارد.

این نوشتار به تشریح پاسخ‌های هر سه‌ پرسش می‌پردازد. البته از بحث مفصل و طولانی درباره‌ی چگونگی اجرای ارزش‌یابی توصیفی در کلاس درس پرهیز کرده و به بیان آنچه که والدین لازم است؛ در خانه مورد استفاده قرار دهند، اکتفا می‌کند. هرچند در حد نیاز والدین محترم، در لابه‌لای مطالب دو پرسش مورد‌ نظر، نکاتی درباره‌ی نحوه‌ی اجرا نیز بیان شده است.

در بخشی از کتاب آشنایی با ارزشیابی کیفی توصیفی برای والدین دانش آموزان دبستانی می‌خوانیم:

‌در ارزش‌یابی سنتی، عمدتاً یک ابزار مورد استفاده قرار می‌گرفت و آن هم امتحان کتبی بود. در امتحان کتبی دانش‌آموزان پاسخ پرسش‌هایی را که معلم از پیش طرح کرده بود می‌دادند و معلم براساس پاسخ‌های داده شده میزان یادگیری دانش ‌آموز را براساس نمره (صفر تا بیست) تعیین می‌نمود.

‌اما در ارزش‌یابی کیفی توصیفی تنها از ابزار امتحان (آزمون مداد کاغذی) استفاده نمی‌شود بلکه برای بررسی فرایند یادگیری دانش ‌آموزان از ابزارها و روش‌های دیگری بهره گرفته می‌شود تا ارزش‌یابی دقیق‌تر و بهتر صورت گیرد. دلیل استفاده‌ی معلم از ابزارهای دیگر این است که اهداف و انتظارات آموزشی متنوع و متفاوت‌اند. توجه به یک مثال غیر‌ آموزشی به روشن‌ شدن این موضوع کمک می‌کند. وقتی یک نفر به پزشک مراجعه می‌کند تا در مورد سلامتش اظهار ‌نظر کند، پزشک برای قضاوت در‌باره‌ی وضعیت سلامتی بیمار نیازمند اطلاعات متنوعی است. از این‌ رو ناچار است از وسایل مختلفی استفاده کند.

مثلاً قدش را با متر می‌سنجد، وزنش را با ترازو و درجه‌ی حرارت بدنش را با دماسنج اندازه می‌گیرد، همچنین فشار‌ خونش را با فشار سنج، نبضش را به شیوه‌ی‌ خاصی و قند‌ خونش را با ابزار ویژه‌ای محاسبه می‌کند، از آن‌جا که ویژگی‌های مورد ‌بررسی پزشک (قد، وزن، دمای بدن، فشار‌خون، نبض و قند‌خون) متفاوت هستند ابزارها و وسایل بررسی آن‌ها هم متفاوت هستند. از سوی دیگر پزشک بدون داشتن این اطلاعات متفاوت از بدن مراجعه ‌کننده نمی‌تواند به‌ درستی روند سلامت بدنش را بررسی کند. مثلاً این پزشک نمی‌تواند تنها با دانستن درجه‌ی دمای بدن او در‌باره‌ی سلامتی‌اش نظر دقیقی بدهد.

فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول: چرا ارزش‌یابی کیفی توصیفی در ایران مورد توجه قرار گرفت؟
فصل دوم: ارزش‌یابی کیفی توصیفی چیست؟
ویژگی‌های ارزش‌یابی کیفی توصیفی چیست؟
تأکید بر ارزش‌یابی فرایندی
حذف نمره و تغییر شیوه‌ی ‌ارائه‌ی بازخورد
تنوع ابزارها در ارزش‌یابی کیفی توصیفی
تغییر شکل کارنامه
تغییر روش تصمیم‌گیری درباره‌ی ارتقا و تکرار پایه‌ی (قبولی و مردود شدن) دانش‌آموزان
ارزش‌یابی کیفی توصیفی چه آثار و نتایجی به همراه دارد؟
فصل سوم: ارزش‌یابی توصیفی چگونه اجرا می‌شود؟