کتاب معلمان برتر چه کارهایی را به طور متفاوت انجام می‌دهند نوشته تاد ویتاکر، به این مسئله می‌پردازد که معلمان توانمند چه کارهایی انجام می‌دهند که باعث تمایز آن‌ها از دیگران می‌شود.

وقتی که بدانیم برترین معلمان چه کارهایی انجام می‌دهند و سپس ما نیز آن کارها را تمرین و تکرار کنیم، می‌توانیم خود را تا حد آنان ارتقاء دهیم.

آموزش و پرورش، شغل سختی است. روزها طولانی سپری می‌شوند و گاهی اوقات، مشکلات جدی ممکن است بروز پیدا کند. آنچه که همواره و در درجۀ اول در کانون توجه معلمان بزرگ قرار دارد دانش‌آموزان هستند. اگر چه اغلب معلمان در زمانی که شرایط بر وفق مراد است ظاهراً این مطلب را تأیید می‌کنند اما برترین معلمان در شرایط دشوار نیز به این مطلب، جامۀ عمل می‌پوشانند. ما می‌دانیم که در درجۀ نخست باید دانش‌آموزان در کانون توجه مدارس قرار داشته باشند و پس از آن، افراد دیگری که در آن‌جا مسئولیتی به عهده دارند اهمیت پیدا می‌کنند. برترین معلمان، همواره این نکته را سرلوحۀ کار خویش قرار می‌دهند.

به‌ علاوه، معلمان برتر می‌توانند از نقطه‌ نظر دانش‌آموزان‌شان به مسائل نگاه کنند. آن‌ها توانایی بی‌نظیری دارند برای این که خودشان را در جایگاه هر یک از دانش‌آموزانی که با آن‌ها تعامل دارند تصور نمایند، و می‌دانند که چطور با دیگران برخورد داشته باشند.

هر معلمی ممکن است یک قفسه پر از کتاب‌ درباره مسائل آموزش و پرورش داشته باشد و فهرستی از دستورالعمل‌ها، استانداردها، اصول و نظریه‌های مرتبط با این حوزه را مطالعه کند. بهترین و بدترین معلمان امکان دارد به‌ طور مشابه در کلاس‌های مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، رتبه اول بوده باشند. تفاوت بین معلمانی که اثربخش‌تر هستند و همکاران آن‌ها که اثربخشی کمتری دارند در دانسته‌های آن‌ها نیست بلکه در کارهایی است که آن‌ها انجام می‌دهند.

هدف از کتاب معلمان برتر چه کارهایی را به طور متفاوت انجام می‌دهند (What great teachers do differently) این نیست که مجموعۀ کمی از دستورالعمل‌ها را تجویز نماید. در عوض، در پی آن است که چشم‌انداز مدرسه را از دید معلمان برتر به نمایش بگذارد. آن‌ها هنگامی که کلاس‌های درس و دانش‌آموزان خود را می‌بینند، واقعاً چه مشاهده می‌کنند؟ کانون توجه آن‌ها کجاست؟ چطور وقت و انرژی خود را صرف می‌کنند؟ چه عواملی به تصمیمات آن‌ها جهت می‌دهد؟ ما چطور می‌توانیم به برتری‌های مشابه با آنان دست یابیم؟

پاسخ واحدی برای این سوال وجود ندارد؛ اگر وجود داشت قطعاً همۀ ما در حال حاضر، آن را به کار می‌بستیم. آموزش و پرورش، امر بسیار پیچیده‌ای است همچنان که تدریس در کلاس‌های درس نیز امر پیچیده‌ای است اما، ما می‌توانیم در جهت کشف کارهایی که برترین معلمان انجام می‌دهند قدم برداریم. می‌توانیم به این نگرش دست یابیم که به عنوان یک معلم تا چه حد می‌توانیم اثربخش و موثر باشیم. بیشتر از همه می‌توانیم مهارت‌های خودمان را بهبود دهیم. همۀ ما با برترین معلمان هم‌عقیده هستیم که: مهم نیست اکنون در چه شرایطی هستیم و تا چه اندازه، خوب هستیم بلکه آنچه مهم است این است که همواره می‌خواهیم بهتر از این باشیم.

اینطور نیست که تمام جنبه‌های آموزش خوب و برتر، فقط در این کتاب گفته شده باشد. افرادی که به دنبال مطالب موثر در مورد توسعۀ برنامه درسی، رویکردهای آموزشی، مباحث ارزیابی و دیگر موضوعات این حوزه هستند می‌توانند اینگونه اطلاعات را در جاهای دیگر نیز بیابند. تمرکز این فصول بر باورها، رفتارها، بینش‌ها و تعاملاتی است که تار و پود حیات کلاس‌های درس و مدارس ما را تشکیل می‌دهند. یادگیری و فراگیری دانش می‌تواند به طور فردی و بدون ارتباط با دیگران اتفاق بیفتد اما آموزش، نیازمند تعامل افراد با یکدیگر است. آموزش اثربخش، نیازمند مهارت‌های ارتباطی است و برترین معلمان، همه روزه این مهارت‌ها را به کار می‌بندند.

قالب این کتاب، ساده و آسان است. در قسمت مقدمه، درباره اهمیت آموزشی که اثربخش‌ترین معلمان ارائه می‌دهند مطالبی مطرح می‌شود. در فصل پایانی از ما می‌خواهد که بر باورهای اصلی خودمان تمرکز و توجه داشته باشیم و در فصول میانی، کارهای منحصر به فردی که معلمان خوب و برتر به‌ طور متفاوت انجام می‌دهند اشاره می‌شود. هر یک از ما می‌توانیم تمامی موارد توصیف شده در این کتاب، یعنی کارهایی که معلمان برتر انجام می‌دهند را به کار ببندیم.

نویسندۀ این کتاب دکتر تاد ویتاکر (Todd Whitaker)، استاد رهبری آموزش در دانشگاه ایالتی ایندیانا است. او که سابقۀ سال­‌ها تدریس و مدیریت در مقاطع متفاوت تحصیلی را داشته است، علاقۀ شدید خود به آموزش و پرورش را از طریق تحقیق و مطالعه در مورد معلمان و مدیران اثربخش، دنبال کرده است و اکنون، به عنوان یکی از چهره‌­های برجسته در حوزه‌­های انگیزش، رهبری و اثربخشی معلمان و مدیران به حساب می‌آید.

جملات برگزیده کتاب معلمان برتر چه کارهایی را به طور متفاوت انجام می‌دهند:

- معلمان برتر، هرگز فراموش نمی‌کنند که اشخاص، کیفیت یک مدرسه را تعیین می‌کنند نه برنامه‌ها و شیوه‌های خاص.
- معلمان برتر، در آغاز سال تحصیلی، انتظارات‌شان را به‌ طور واضح تعیین و بیان می‌کنند و آن‌ها را به‌ طور مداوم در طول سال تحصیلی دنبال می‌نمایند.
- معلمان برتر، کلاس درس‌شان را با خردمندی مدیریت می‌کنند. زمانی که سخنی بر زبان می‌آورند آن را معنا می‌کنند و منظور خودشان را بیان می‌کنند.
- زمانی که یک دانش‌آموز، رفتار بدی انجام می‌دهد معلمان برتر، یک هدف را دنبال می‌کنند و آن اینست که از وقوع دوبارۀ آن رفتار جلوگیری کنند.
- معلمان برتر، در عین‌ حال که انتظارات سطح بالایی از دانش‌آموزان دارند، انتظارات سطح بالاتری نیز از خودشان دارند.
- معلمان برتر می‌دانند عاملی که می‌تواند باعث ایجاد تغییر و تفاوت در کلاس درس شود خود آن‌ها هستند.
- معلمان خوب، همواره برای بهبود تلاش می‌کنند و تمرکزشان بر چیزی است که می‌توانند کنترل کنند، یعنی بر عملکرد خودشان تمرکز دارند.
- معلمان برتر در وهلۀ اول روی دانش‌آموزان تمرکز دارند و با دید وسیعی که دارند قدر و منزلت هر چیزی را می‌دانند.
- معلمان بزرگ در کلاس‌های درس خود، یک فضای مثبت ایجاد می‌کنند. آن‌ها با همۀ افراد با احترام رفتار می‌کنند. به‌ طور خاص، آن‌ها قدرت تحسین را می‌دانند.

در بخشی از کتاب معلمان برتر چه کارهایی را به طور متفاوت انجام می‌دهند می‌خوانید:

زمانی‌ که معلم عطسه می‌کند، کل کلاس سرما می‌خورند. این به خودی خود، نه خوب است و نه بد. این فقط یک واقعیت است. تأثیر ما روی دانش‌آموزان، بسیار زیاد است چون آنچه در کانون توجه ما قرار دارد، در کانون توجه دانش‌آموزان نیز قرار می‌گیرد و اندیشه و رفتار ما بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد. اگر ما برای ایجاد روابط خوب و قابل اعتماد تلاش کنیم، دانش‌آموزان نیز تلاش می‌کنند تا رضایت ما را به دست آورند. اگر به‌ گونه‌ای رفتار کنیم که اعتبار خود را از دست بدهیم، دانش‌آموزان نیز بر علیه ما کار خواهند کرد. دانش‌آموزانی که هر روز به کلاس درس قدم می‌گذارند از ما انتظار دارند که برای تنظیم روابط و کیفیت تعاملات تلاش کنیم. اگر یک شیوۀ مثبت بر اساس اصول حرفه‌ای بنا نهیم، آن‌ها نیز خودشان را با آن شیوه، جور خواهند کرد. در مقابل، اگر طرز برخورد ما منفی و خشونت‌آمیز باشد، آن‌ها نیز به همان شیوه واکنش نشان خواهند داد.

ما اغلب این سخن را می‌شنویم که "شما باید تلاش کنید و احترام و توجه دانش‌آموزان را کسب کنید". با این‌ حال، دانش‌آموزان در روز نخست مدرسه، بهترین رفتار را دارند. آیا ما از این فرصت استفاده کرده‌ایم و آیا توجه و احترام آن‌ها را جلب کرده‌ایم؟ آیا ما در طول تابستان، برای ایجاد پایۀ روابط با دانش‌آموزان و خانواده‌شان، کاری انجام داده‌ایم؟ البته که پاسخ، منفی است. دانش‌آموزان در روز اول مدرسه، احترام زیادی برای معلمان قائل هستند. پس از آن، ما تعیین می‌کنیم که چه اتفاقی بیفتد. برترین معلمان در تمام طول سال، برای ایجاد و پرورش روابط احترام‌آمیز تلاش می‌کنند.

فهرست مطالب
مقدمه
مقدمه نویسنده برای ویرایش دوم کتاب
1: چرا باید افراد برجسته و ممتاز را الگو قرار دهیم؟
مطالعه دربارۀ معلمان اثربخش
2: افراد تعیین کننده هستند، نه برنامه‌ها
برنامه‌ها برای مدت محدودی اثرگذار هستند
چطور کلاس‌های درسِ باز، آغاز شد
نظم و انضباط قاطعانه: مشکل یا راه‌حل؟
مسئله این نیست که چه کاری انجام می‌دهید، مسئله این است که چطور آن کار را انجام می‌دهید.
کلاس‌های درسی که سخنرانان ضعیف دارند.
3: قدرت انتظارات
انتظارات
قوانین
انگشت اتهام به سمت افراد نگیرید!
پیامدها
انتظارات را در همان ابتدای شروع سال تحصیلی، تعیین نمایید
[درشروع سال تحصیلی] ما هنوز با ناکامی و شکست مواجه نشده‌ایم
4: اگر سخن می‌گویید، منظورتان را بیان کنید
مربی فوتبال
در این زمان، در حقیقت منظور خودم را توضیح می‌دهم.
هنگامی که سخن می‌گویید لبخند بزنید.
زمانی که آماده هستید...
از چهار به سه...
قوانین روزانۀ کلاس
5: پیشگیری در برابر انتقام
زمانی که یک دانش‌آموز رفتار بدی انجام می‌دهد
فرستادن دانش‌آموزان به دفتر مدرسه
"چیز مهمی نبود"
جعبۀ فوت‌و‌فن‌های یک معلم
به دانش‌آموزان، والدین آن‌ها و خودتان احترام بگذارید.
بیست و چهار دانش‌آموز در کنار معلم (طرفدار معلم)
از نو برقرار کردن حس اعتماد
6: انتظارات بالا - از چه کسی؟
آیا تعیین انتظارات سطح بالا، مهم است؟
7: چه کسی می‌تواند تغییر کند (عامل تغییرپذیر، چه کسی است)؟
عامل تغییرپذیر در کلاس درس، چه کسی است؟
اگر دانش‌آموزان، عملکرد ضعیفی دارند چه می‌توان گفت؟
چطور با خواسته‌های دیگران روبرو شویم؟
8: در وهلۀ اول، بر دانش‌آموزان تمرکز داشته باشید
آیا تغییرات به خاطر دانش‌آموزان انجام می‌گیرد؟
وسعت نگاه شما تا چه حد است؟
سه شیوۀ واکنش نشان دادن
در وهلۀ دوم به همکاران‌تان توجه داشته باشید
هتل کالیفرنیا
به یاد داشته باشید که چه چیزهایی اهمیت دارند
شما قلمرو خود را چگونه می‌بینید؟
9: همیشه و همواره، رویکرد مثبت داشته باشید
ما معمولاً زمان‌های ناراحت کنندۀ گذشته را سخت فراموش می‌کنیم
شما مجبور نیستید که همۀ دانش‌آموزان را دوست داشته باشید
قدرت تحسین و تمجید
پنج راهبردی که در امر تحسین به ما کمک می‌کند
تعداد بی‌شماری از چیزهای خوب
10: فیلتر کننده باشید
چه خبر؟ امروز را چطور گذرانده‌اید؟
والدین عصبانی
وقتی که معلم عطسه میکند
یک هدف، برای همیشه
افراد فرهیخته، در کجا یکدیگر را ملاقات می‌کنند؟
دنیای خارج از مدرسه
تصور می‌تواند به واقعیت تبدیل شود
11: برای اصلاح، دست روی دست نگذارید - همیشه در پی اصلاح باشید
بعضی از افراد، اصلاً نیازی به اصلاح ندارند - اما در عین حال، این کار را انجام می‌دهند
بعضی از افراد، همواره نیاز به اصلاح دارند - اما هرگز این کار را انجام نمی‌دهند.
من متأسفم از اینکه این اتفاق رخ داده است
پلیس گشت در بزرگراه
معلمان اثربخش از فرصت‌های آموزنده استفاده می‌کنند.
12: توانایی برای نادیده گرفتن (تغافل)
آهای نادان کور ذهن!
خطاهای جزئی را نادیده بگیرید.
افراد بسیار موفق را دریابید
13: به طور اتفاقی، یا از پیش برنامه‌ریزی شده؟
چرا جیمی همیشه بیلی را انتخاب می‌کند؟
اجتماع همۀ افراد مدرسه
جلسۀ گروه آموزشی
14: در تصمیم‌گیری‌ها، برترین افراد را مبنا قرار دهید
سارقان، تحت پیگرد قانونی قرار خواهند داشت!
این به شما اشاره دارد!
بهترین دانش‌آموزان شما چه فکری خواهند کرد؟
بهترین دانش‌آموزان، در هر حال، «خوب» عمل خواهند کرد صرف‌نظر از اینکه چه اتفاقی می‌افتد.
عزیز کرده (سوگُلی) معلم
15: در تمام موقعیت‌ها از خودتان بپرسید که چه کسی بیشتر از دیگران احساس راحتی می‌کند و چه کسی کمتر احساس راحتی می‌کند
با همۀ افراد به گونه‌ای رفتار کنید که گویا همه خوب هستند.
احساسات عذاب دهنده؛
جبران عملکرد
16: خودتان را جای آن‌ها بگذارید
افرادی که موجبات خشنودی معلم را فراهم می‌آورند.
خودتان الگوی رفتاری باشید که از دیگران انتظار دارید انجام دهند.
دیگران ما را چگونه می‌بینند؟
شما ترجیح می‌دهید که چطور باشید؟
17: چطور است که دربارۀ آزمون‌های استاندارد بیزار کننده، سخن بگوییم؟
اگر موفقیت وجود نداشته باشد، کل مدرسه خودش را در قالب آزمون‌ها نمایان می‌کند.
نمرات آن آزمون‌ها را ارتقاء دهید.
به طور واقع‌بینانه و منطقی در مورد آزمون‌ها بیندیشید.
خُب، آیا شما می‌خواهید نمرات خواندن خودتان را بهبود دهید؟
18: کاری کنید که فرهنگ مراقبت و توجه، باب شود
داشتن یک کلاس درس «باحال و عالی»
یک معلم عالی
کریسمس [و تعطیلات] بر همه مبارک!
افراد داستان‌آفرین و شگفت‌انگیز چه کسانی هستند؟
ابتدا بر قلب افراد حاکم شوید، سپس به آن‌ها آموزش دهید.
19: هستۀ اصلی باورها و مواردی که برایتان اهمیت دارند را مشخص کنید
17 عاملی که بیشتر اهمیت دارند
منابع