کتاب تحلیل باید و نبایدهای جنایی ایران در خصوص عرضه مواد مخدر نوشته‌ی علی رزمان، به بررسی مواردی اعم از قوانین مربوط به ورود و عرضه مواد مخدر در ایران، نقش دستگاه‌ها در کنترل و مبارزه با ورود و توزیع آن در صحنه بین‌الملل و همچنین کارکرد مرزها در این‌ باره می‌پردازد.

اگرچه با تصویب قانون جدید مبارزه با مواد مخدر، راهکارهای حقوقی مبارزه جدی با این معضل فراهم گردید و با ادغام نیروی سه‌ گانه کمیته انقلاب اسلامی، شهربانی و ژاندارمری در قالب نیروی انتظامی و تشکیل و احیاء ستاد مبارزه با مواد مخدر برای ایجاد تمرکز و هماهنگی میان عملکردها و روندهای سازمان‌های ذیربط و استفاده مقطعی از نیروی انتظامی سپاه پاسداران و سرمایه‌گذاری کلان برای کنترل نوار مرکزی شرق کشور و علی‌رغم اقدامات سلبی و کنترل موفق، نه تنها مسئله مواد مخدر در کشور حل نشد و از میان نرفت بلکه بنا به عواملی ابعاد گسترده‌ای به خود گرفت.

در قبال ورود مواد مخدر به علت اقدامات ضعیف دستگاه‌های کشور و به این علت که اقدام‌های اولیه نظام پاسخ‌دهی جنایی کشور در قبال وارد‌ کنندگان مواد مخدر انجام گرفت، عمدتا جنبه سلبی و کمتر جنبه ایجابی داشت، از این رو بسیاری از قاچاقچیان و وارد‌ کنندگان مواد مخدر در صورت رهایی از مجازات در زمان کمی به این جرم بازگشته و اقدامات خود را از سر می‌گیرند.

علاوه بر مسائل گفته شده اقدامات سخت‌افزاری کشور از جمله عدم سیستم کنترل ماهواره‌ای و مشکل در کنترل مرزها و عدم همکاری با نهادهای بین‌المللی همه و همه سبب شده است که ورود مواد مخدر به کشور با ابعاد گسترده‌ای انجام گیرد و این تهدیدی برای کشور محسوب می‌شود.

به هرحال در همه جای دنیا مواد مخدر، به عنوان یک بحران بین‌المللی با ضربه‌ها و آسیب‌های جدی خود، باعث جلب افکار متولیان سیاست جنایی شده، به گونه‌ای که مبارزه با این مشکل بزرگ بخش عظیمی از رسالت سیاست جنایی کشور را تشکیل می‌دهد.

در بخشی از کتاب تحلیل باید و نبایدهای جنایی ایران در خصوص عرضه مواد مخدر می‌خوانیم:

جمهوری اسلامی ایران به علت قرار گرفتن در مجاورت بزرگ‌ترین کانون تولید تریاک (افغانستان) در مسیر ترازیت مواد مخدر به کشورهای اروپایی و کشورهای حوزه خلیج فارس واقع شده و همواره تلاش کرده است با کمک کشورهای منطقه و جوامع بین‌المللی از ورود مواد مخدر از افغانستان جلوگیری کند. براساس بررسی‌ها حدود 2 درصد جمعیت حدودا 70 میلیونی کشور ما معتاد به مواد مخدر هستند. 60 درصد از مبتلایان به ایدز در ایران از معتادان مواد مخدر هستند. تنها در 15 سال بیش از 3700 تن از مأموران مبارزه با مواد مخدر که اغلب از ناجا بودند به شهادت رسیدند و سالانه بیش از 800 میلیون دلار برای مقابله با عرضه و تقاضا و درمان و پیشگیری از مواد مخدر هزینه می‌شود.

ناجا برای مقابله با ناامنی‌های ناشی از موادمخدر در شرق کشور بیش از 40 هزار نیروی خود را در قالب قرارگاه‌های رزمی، تاکتیکی و هنگ‌های مرزی در مناطق شرقی مستقر کرده است. اقدامات مهندسی ایران در پیشگیری از ورود گروه‌ها و کاروان‌های قاچاق مواد مخدر در انسداد مرز شرقی عبارت‌اند از: ساخت بیش از 250 پاسگاه مرزی، بیش از 85 برجک دیده مرزبانی، مانع و دیوار بتونی، حفر صدها کیلومتر کانال به عمق و عرض 4 متر، 600 کیلومتر خاکریز، تعبیه 78 کیلومتر سیم خاردار، احداث 2645 کیلومتر جاده شوسه و آسفالته و جابجایی روستاهای مرز‌نشین به مکان‌های در عمق مرز در حال حاضر محموله‌های مواد مخدر از افغانستان و پاکستان به وسیله خودروهای کوچک مانند وانت، موتور سیکلت، کوله بار توسط افراد کوله‌کش، دوآب (شتر و الاغ و یا توسط افراد بلوچ و یا افغانی به ایران وارد می‌شود) محموله‌های بزرگ در بدو ورود به ایران یا در میان بار خودروهای سنگین و یا به محموله‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شود.

اقدامات پیشگیرانه ایران در مبارزه با مواد مخدر باعث شناسایی و انهدام بسیاری از کاروان‌ها شد و در نتیجه موجب تغییر تاکتیک قاچاقچیان در انتخاب مسیر و پیچیده شدن جاسازی و حمل و نقل مواد شده است. بر اساس برآورد ناجا حدود 50 درصد مواد تولیدی افغانستان وارد ایران می‌شود که یک دوم آن ترانزیت و از یک دوم دیگر دو سوم آن به مصرف داخلی می‌رسد و یک سوم کشف می‌شود.

فهرست مطالب

مقدمه
فصل اول
قوانین مربوط به ورود و عرضه مواد مخدر در ایران و نقش دستگاه‌ها در کنترل ورود و عرضه مواد مخدر
بخش اول: سیر تاریخی قوانین مصوب شده در مورد مبارزه با جرائم مواد مخدر
مبحث اول: بررسی قوانین مصوب شده در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر در دوران قبل از انقلاب
گفتار اول: دوره اول قانونگذاری از سال 1289 تا 1333
بند اول: قانون تحدید تریاک و نواقص آن
بند دوم: قانون انحصار دولتی تریاک
گفتار دوم: دوره دوم قانونگذاری از سال 1334 تا 1347
بند اول: قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک
بند دوم: قانون راجع به اصلاح قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک
گفتار سوم: دوره سوم قانونگذاری از سال 1347 تا 1348
بند اول: قانون اجازه کشت محدود خشخاش مصوب 1347
بند دوم: قانون تشدید مجازات مرتکبین اصلی جرایم مندرج در قانون اصلاح قانون منع کشت خشخاش
گفتار چهارم: دوره چهارم قانونگذاری از سال 1349 تا 1357
مبحث دوم: بررسی قوانین مصوب شده در مورد مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر در دوران بعد از انقلاب
گفتار اول: دوره اول قانونگذاری از سال 1359 تا 1367
بند اول: لایحه قانون تشدید مجازات مرتکبین توزیع کننده مواد مخدر و اقدامات تأمینی و درمانی به منظور مداوا و اشتغال به کار معتادین
بند دوم: قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام
گفتار دوم: دوره دوم قانونگذاری از سال 1376 تا 1389
بند اول: قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام
بند دوم: سیاستهای کلی نظام در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر مصوب مهر 1385
بند سوم: اصلاحیه قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر مصوب 1389مجمع تشخیص مصلحت نظام
بخش دوم: بررسی عملکرددستگاه‌ها در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
مبحث اول: چالش‌ها و وظایف قوا و سازمان‌های پاسخگو در تدوین سیاست جنایی مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
گفتار اول: قوه مقننه
گفتار دوم: قوه مجریه
بند اول: وزارت کشور و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند دوم: وزارت امور خارجه و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند سوم: وزارت اطلاعات و وظایف آن در مبارزه با و. رود و عرضه مواد مخدر
بند چهارم: وزارت آموزش و پرورش و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند پنجم: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند ششم: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند هفتم: وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وظایف آن در مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
مبحث دوم: دستگاه عدالت کیفری
گفتار اول: مراجع انتظامی
بند اول: رویکرد مبارزه با مواد مخدر در بعد انتظامی
بند دوم: وضعیت مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدرو عملکرد دستگاه انتظامی
بند سوم: شیوه‌های جهانی مبارزه با مواد مخدر
گفتار دوم: مراجع قضائی و تحلیل مجازات‌های مصادره، اعدام، حبس و شلاق
بند اول: مصادره و جریمه‌ی نقدی
بند دوم: مجازات اعدام
بند سوم: مجازات شلاق
بند چهارم: مجازات حبس
بند پنجم: مناسبترین مجازات‌ها برای جرائم مواد مخدر
گقتار سوم: سازمان زندان‌ها
فصل دوم
مبارزه با ورود و توزیع مواد مخدر در صحنه بین الملل و ایران و اقدامات پیشگیرانه در عرضه مواد مخدر در زندان‌های ایران
بخش اول: مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر در صحنه بین الملل و مقایسه با استراتژی‌های ایران
مبحث اول: مبارزه با عرضه و ورود مواد مخدر در صحنه بین الملل
گفتار اول: استراتژی کشورهای اروپایی
بند اول: انگلیس
بند دوم: آلمان
بند سوم: فرانسه
بند چهارم: سوئیس
گفتار دوم: استراتژی کشورهای آسیایی
بند اول: ترکیه
بند دوم: افغانستان
بند سوم: تایلند
گفتار سوم: نگرش منطقه‌ای به پدیده اعتیاد و ورود و عرضه مواد مخدر
مبحث دوم: مقایسه تطبیقی وضعیت ایران با استانداردهای مطلوب جهانی
گفتار اول: مشکلات موجود برای مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر
بند اول: افزایش‌ تعداد درگیریها و تلفات‌
بند دوم: افزایش‌ هزینه‌های‌ کنترل‌ مرز
بند سوم: تسهیل‌ ورود سایر کالاهای‌ قاچاق‌ از مرزها
بند چهارم: تسهیل‌ تردد اتباع‌ بیگانه‌
بند پنجم: لطمه‌ به‌ اجرای‌ طرح‌ راهبردی‌ آمایش‌ سرزمینی‌
بند ششم: مقرون‌ به‌ صرفه‌ نبودن‌ سایر فعالیتهای‌ اقتصادی‌ و فرار سرمایه‌
بند هفتم: ناامن‌ کردن‌ فضا جهت‌ سرمایه‌گذاری‌
گفتار دوم: استراتژی‌های مبارزه با ورود و عرضه مواد مخدر و تعامل ساختاری آن با برنامه‌های عملیاتی و شرح
بند اول: استراتژی ملی ” مقابله با پدیده مواد مخدر و روانگردانها “
بند دوم: استراتژی ” مهار انتظارات و توقعات “
بند سوم: استراتژی ” تأمین اجتماعی “
بند چهارم: استراتژی ” مشارکت اجتماعی “
بند پنجم: استراتژی ” نظم اجتماعی “
بند ششم: استراتژی ” مشارکت دادن مردم در مبارزه علیه جرم و ناهنجاری “
بند هفتم: استراتژی ” آموزش‌های مدنی و بسیج عمومی علیه پدیده مواد مخدر و روانگردان “
بند هشتم: استراتژی ” پاسخگویی به مشکلات “
بند نهم: استراتژی ” توسعه متوازن “
بند دهم: استراتژی ” اشتغال و مقابله جدی با بیکاری
بند یازدهم: جایگزین شدن رویکرد قانون محوری
بند دوازدهم: پایان دادن به فضای آزمایشی
بند سیزدهم: استراتژی جایگزینی ” رویکرد جذب و مشارکت “ به جای ” رویکرد دفع و طرد “
بند چهاردهم: استراتژی ” بازسازی جایگاه رسانه‌های جمعی داخلی در عرصه‌های عمومی “
گفتار سوم: تحقق ابعاد مبارزه و احصاء اشخاص حقیقی و حقوقی مجری یا موثر در هر حوزه
بند اول: درمان، بازتوانی و کاهش آسیب معتادان
بند دوم: پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر و روان گردان ها
بخش دوم: ورود و عرضه مواد مخدر در زندانها‌ی ایران
مبحث اول: عوامل مؤثر بر ورود و عرضه مواد مخدر به زندانهای کشور
گفتار اول: آسیب شناسی اجتماعی ورود مواد مخدر به زندان
بند اول: بررسی مسائل تأثیرگذار اجتماعی در ورود و مصرف مواد مخدر در زندان ها
گفتار دوم: آسیب شناسی اقتصادی ورود مواد مخدر به زندان ها
بند اول: موارد فیزیکی برای جلوگیری از ورود مواد مخدر به زندانها
مبحث دوم: را ه‌های ورود و عرضه مواد مخدر به زندان و راهکارهای مقابله و جلوگیری آن
گفتار اول: ورود مواد مخدر به داخل زندان توسط زندانیان جدیدالورود و راههای پیشگیری
بند اول: جاسازی در داخل موی سر
بند دوم: جاسازی در داخل دهان
بند سوم: جاسازی زیر بیضه‌ها و اندام تناسلی
بند چهارم: جاسازی در سوراخهای بدن
بند پنجم: جاسازی داخل اعضای مصنوعی بدن
مبحث دوم: جاسازی مواد مخدر وارد شده در داخل بندها و اماکن زندانی و راههای کشف آن
گفتار دوم: بررسی انواع روش‌های جاسازی توسط زندانیان بی‌بضاعت برای زندانیان مختلف
بند اول: جاسازی لابلای وسائل بهداشتی
بند دوم: جاسازی درون وسائل و قرصهای دارویی
بند سوم: جاسازی لابلای وسائل شخصی
بند چهارم: جاسازی درون لوازم‌التحریر، کتاب‌ها و دفترچه‌ها
بند پنجم: جاسازی درون میوه‌جات و بدن زندانی
بند ششم: جاسازی در کف اطاق‌ها، دیوارها و کانال کولر
بند هفتم: جاسازی داخل دستشویی‌ها و یا حمام‌ها
بند هشتم: مخفی نمودن مواد داخل شیارهای پایه تخت خوابها
گفتار سوم: ورود مواد مخدر از طریق کارمندان، پرسنل ناجا (کادر وظیفه) و راههای پیشگیری
بند اول: اغفال مأمورین و پرسنل مراقب
بند دوم: ورود مواد از طریق برجهای نگهبانی
بند سوم: ورود مواد مخدر به داخل زندان توسط پرسنل هنگام مراجعت از مرخصی
فصل سوم
کارکرد مرزها در ورود و عرضه مواد مخدر و بازار مواد مخدر در ایران با نگاه آماری
بخش اول: کارکرد مرزها در ورود و عرضه مواد مخدر
مبحث اول: عوامل سیاسی
گفتار اول: وضعیت روابط سیاسی دو کشور همسایه
گفتار دوم: میزان اعمال حاکمیت حکومت کشور همسایه در قلمرو خود
گفتار سوم: حضور و مداخله قدرت‌های فرا منطقه ای
گفتار چهارم: طرح و سیاست‌های دولت‌ها در مورد کنترل مطلوب مرزها.
بند اول: سازماندهی مناسب
بند دوم: تجهیزات مناسب
بند سوم: پرسنل با انگیزه مرزی
بند چهارم: عمران مرزها
بند پنجم: موازین قانونی
بند ششم: هماهنگی
مبحث دوم: عوامل طبیعی، اقتصادی و انسانی
گفتار اول: وضعیت توپوگرافی مناطق مرزی
گفتار دوم: اختلاف سطح توسعه و تفاوت فاحش درآمد و قیمت کالا و خدمات
گفتار سوم: کمبود زیر ساخت‌های توسعه و ضعف بنیان‌های اقتصادی در مناطق مرزی
گفتار چهارم: اشتراک قومی و مذهبی مرزنشینان دو طرف مرز
گفتار پنجم: پراکندگی و سیار بودن جمعیت در مناطق مرزی
بخش دوم: بازار فروش و توزیع مواد مخدر در ایران با بررسی شهر تهران
مبحث اول: مسیرهای ترانزیت
گفتار اول: ورود تریاک به نقاطی از ایران و توزیع محلی آن (بویژه در تهران)
گفتار دوم: خلوص مواد مخدر
گفتار سوم: روند قیمت و دلایل نوسان قیمت
مبحث دوم: قیمت و ارزش افزوده موادمخدر درمراحل مختلف توزیع در ایران و تهران
گفتار اول: توزیع کنندگان مواد مخدر
گفتار دوم: عملکرد ارگا نهای مبارزه با مواد مخدر و سازمان‌های بازپروری
گفتار سوم: الگوی نهایی توزیع مواد در تهران
بند اول: مصرف مواد مخدر
بند دوم: سهم و حجم مصرف مواد مخدر
گفتار چهارم: مصرف کنندگان مواد مخدر و الگوی مصرف ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی مصرف کنندگان مواد مخدر ایران
گفتار پنجم: بررسی طرح جامع پیشگیری از ورود و عرضه مواد مخدر (1388)
منابع و مآخذ