کتاب رویکردهایی در حوزه حقوق جزا و دیگر قوانین موضوعه (مجموعه مقالات) نوشته‌ی سید محمدرضا موسوی فرد و زهرا شمسی زاد، به بررسی مباحثی چون جرم جعل در قانون ثبت ایران، بررسی سن بلوغ در حقوق ایران با فقه اسلامی، مجازات‌های بدنی از نگاه حقوق جزای اسلامی و... پرداخته است.

نویسنده در اکثر و بیشتر مباحث این کتاب سعی بر این داشته است با توجه به تحول قانون‌گذاری در ایران که اخیراً شاهد آن هستید در قالب تصویب قانون مجازات اسلامی و همچنین قانون آیین دادرسی کیفری به‌ عنوان جدیدترین اراده قانون‌گذار کیفری در ایران تحولات و چالش‌های آن مورد توجه قرار گیرد.

می‌توان نتیجه گرفت در گزینش عناوین مقالات پژوهشی برای دانشجویان بدین مسئله توجه جدی شده است و همین نوعی نوآوری در این کار محسوب می‌شود که می‌تواند نقطه عطف این اثر پژوهشی باشد هرچند که در قالب مقالات جزایی حاضر در اثر فوق و در لابه‌لای آن مقالات دیگری نیز از دیگر رشته‌های حقوق همانند، نیز به ثبت آمده است؛ ولی قاطبه بحث روی مباحث ذکر شده متمرکز است.

در بخشی از کتاب رویکردهایی در حوزه حقوق جزا و دیگر قوانین موضوعه (مجموعه مقالات) می‌خوانیم:

یکی از انتقادات وارد بر نظام‌های دارای بازپرس، که در آن بین مراحل تعقیب و تحقیق تفکیک وجود دارد، عدم انسجام و یکپارچگی در مرحله تحقیقات مقدماتی است. ایجاد دو نهاد دادستانی و بازپرسی در کنار هم، مانع تمرکز و موجب ردوبدل شدن مداوم پرونده بین بازپرس و دادستان است؛ در حالیکه در نظام‌های بدون بازپرس که دادستان به طور هم‌زمان وظایف تعقیب و تحقیق را بر عهده دارد، انسجام و یکپارچگی بیشتری وجود داشته و در نتیجه، فرآیند رسیدگی به پرونده کیفری، سریع‌تر انجام می‌شود. در تفسیر بی‌طرفی، می‌بایست به هر دو ضابطه ذهنی و عینی به صورت توأم توجه گردد. در تفسیری که از سوی دادگاه اروپایی حقوق بشر در خصوص ضابطه عینی صورت گرفته، اشاره گردید که مراجع رسیدگی از نقطه نظر عینی می‌بایست بی‌طرف باشند. مطابق این دیدگاه، باید مشخص شود که آیا حقایقی که بتوان در زمینه بی‌طرفی قاضی شک کرد، وجود داشته است.

پرسشی که همواره مطرح می‌گردد این است که آیا در نظام‌های بدون بازپرس که دادستان به عنوان نماینده دولت عهده‌دار امر تحقیق و جمع‌آوری دلایل می‌شود، رعایت اصل بی‌طرفی با خدشه‌ای مواجه شده است یا خیر. به عبارت دیگر، آیا می‌توان رعایت بی‌طرفی را که از خصایص قضایی محسوب و در نظام‌های دارای بازپرس و در مرحله تحقیقات مقدماتی به بازپرس واگذار شده است، از دادستان نیز توقع داشت؟ پاسخ به این سؤال از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است زیرا همانگونه که گفته شد، اگر مبنای شکل‌گیری بازپرس را رعایت اصل بی‌طرفی و حفظ حقوق متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی بدانیم و از طرف دیگر، رعایت بی‌طرفی توسط دادستان ممکن باشد، وجود مقام تحقیق مستقل به نام بازپرس در مرحله تحقیقات مقدماتی ضروری نخواهد بود و مشکل ابتدایی در خصوص عدم تمرکز و انسجام، مرتفع خواهد شد.

فهرست مطالب

پیش‌گفتار و مقدمه
دفتر اول
بررسی تغییرات فقهی و حقوقی جنسیت در تعیین میزان مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی
چکیده
1- طرح بحث
1-1 آثار جنسیت در سن و میزان مسئولیت کیفری و مجازات
2- تأثیر جنسیت در سن مسئولیت کیفری و میزان مسئولیت و دیه
2-1 اثر جنسیت در سن مسئولیت کیفری
2-2 تأثیر جنسیت در میزان مسئولیت کیفری
3- عاقله
3-1 درجه و محدوده مسئولیت عاقله
3-2 اثر جنسیت در عاقله
4- تأثیر جنسیت در میزان دیه
4-1 دیه قتل
4-2 دیه عضو
4-3 دیه ضرب و جرح
5- آثار جنسیت در میزان مجازات
6- اثر جنسیت در تخفیف مجازات
7- آثار جنسیت در اثبات جرم و اجرای مجازات
8- آثار جنسیت در اثبات جرم
8-1 شهادت
8-2 قسامه
9- آثار جنسیت در اجرای مجازات
9-1 اجرای مجازات مردان
9-1-1 اجرای قصاص
الف) قتل فرزند توسط پدر یا جد پدری
ب) قتل زن توسط مرد
ج) قتل خنثی توسط مرد
9-2 شیوه و کیفیت اجرای مجازات در قیاس با زنان
الف) اجرای حد رجم
ب) اجرای حد جلد
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و ماخذ
دفتر دوم
بررسی جرم جعل در قانون ثبت ایران
چکیده
1- مقدمه
2- تبیین بحث
3- معنای لغوی و اصطلاحی بزه جعل
3-1 معنای لغوی بزه جعل
3-2 معنای اصطلاحی بزه جعل
4- تعریف جعل از دیدگاه قانون و حقوقدانان
5- انواع جعل
5-1 جعل مادی
6- جعل معنوی
7- مصادیق جعل معنوی
7-1 تحریف موضوع یا مفاد سند
7-2 امری را که بدان اقرار نشده، اقرار جلوه دادن
7-3 امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل جلوه دادن
7-4 تغییر اسامی اشخاص توسط مأمورین دولتی یا دفاتر اسناد رسمی
7-5 تقدیم یا تأخیر سند یا ثبت سند نسبت به تاریخ حقیقی
8- جعل منفی
9- وجه افتراق جعل مادی و جعل معنوی
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و مآخذ
دفتر سوم
بررسی سن بلوغ در حقوق ایران با فقه اسلامی
چکیده
مقدمه
سؤالات پژوهش
حدود پژوهش
فرضیات پژوهش
اهداف و روش پژوهش
1- تعریف مفاهیم
1-1 معنی بلوغ
1-2 مفهوم بلوغ در حقوق موضوعه
3- مفهوم بلوغ در فقه
3-1 بلوغ در قرآن
3-2 بلوغ در روایات
3-3 بلوغ از نظر فقها امامیه
3-4 بلوغ از نظر فقهای اهل سنت
4- سن بلوغ
4-1 سن بلوغ در حقوق موضوعه
4-2 سن بلوغ در فقه
4-3 سن بلوغ پسران در فقه امامیه
4-4 سن بلوغ پسران در فقه اهل سنت
4-5 سن بلوغ دختران در فقه امامیه
4-6 سن بلوغ دختران در فقه اهل سنت
5- ملاک و معیار سال در بلوغ
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و مآخذ
دفتر چهارم
مجازات‌های بدنی از نگاه حقوق جزای اسلامی
چکیده
1- تبیین مبحث
2-پیشینه
3- تعریف مفاهیم
3-1مفهوم مجازات
3-2 مجازات‌ها
مجازات اعدام
مجازات شلاق
زنا
تفخیذ
مساحقه
قیادت
قذف
4- اصول خاص حاکم بر مجازات‌های بدنی
4-1 رنج‌آور بودن
4-2 تحقیرآمیز بودن (ترذیلی بودن)
4-3 شدید بودن
4-4 انتقام‌جویی و سزادهی
4-6 مستندات قانونی مجازات‌ها
4-7 منابع و مستندات اصل قانونی بودن مجازات در فقه جزایی اسلام
4-8 اصل قانونی بودن مجازات در احادیث و روایات
4-9 اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها در اصول و قواعد فقهی
4-9-1 قاعدۀ قبح عقاب بلابیان
4-9-2 قاعده دراء (تفسیر به نفع متهم)
4-9-3 اباحه و حظر
4-9-4 اصل برائت
4-9-5 مجازات سالب آزادی
5- حدود
5-1 حد در فقه
5-2 مصادیق حد
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و مآخذ
دفتر پنجم
موارد عدول از دادرسی عادلانه در نظام حقوقی ایران
چکیده
درآمد
1- موارد عدول از دادرسی عادلانه در مرحله تحقیقات مقدماتی
1-1 اصول ناظر بر دادرسی عادلانه در مرحله تحقیقات مقدماتی
1-2 اصول ناظر بر تأمین آزادی متهم
1-3 اصل منع مداخله در حریم خصوصی
1-3-1 اجتناب از تعرض غیرقانونی به حریم منازل (موارد تفتیش و بازرسی منازل)
1-3-1-1 اهمیت حفظ حرمت منازل
1-3-1-2 منظور از منزل
1-3-1-3 منظور از اماکن و اشیاء
1-3-2 محدودیت‌های بازرسی از منازل و تشریفات قانونی آن
1-3-2-1 محدودیت‌های بازرسی منازل، اماکن و اشیاء
1-3-2-2 مقررات قانونی و تشریفات انجام بازرسی
2- اصل منع بازداشت غیرقانونی و خودسرانه
2-1 مفهوم بازداشت غیرقانونی و خودسرانه
2-1-1 حق آزاد بودن
2-1-2 ضرورت توجیه قرار بازداشت موقت
2-1-3 خودسرانه نبودن بازداشت
2-2 مقامات صالح و جهات قانونی بازداشت
3- موارد عدول از دادرسی عادلانه در مرحله محاکمه و پس‌ازآن
3-1 تقویت حقوق و آزادی‌های متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی
3-2 تضمینات حقوق دفاعی قبل از شروع به بازجویی
3-2-1 ضرورت وجود دلایل کافی
3-2-2 ثبت هویت متهم
3-2-3 تذکر به مواظبت در اظهارات
4- عدول از اصل تفکیک مقام تعقیب از مقام تحقیق
4-1 مبانی عدول از اصل تفکیک مقام تعقیب از تحقیق
4-1-1 لزوم بی‌طرفانه بودن فرآیند تحقیق
4-1-2 امکان رعایت بی‌طرفی از سوی دادستان
4-1-3 تزلزل جایگاه بازپرس در سیاست جنایی نوین
5- زمینه‌های عدول از اصل تفکیک مقام تعقیب از تحقیق
5-1 پیش‌بینی نهادهای تحقیقی غیر از بازپرس
5-2 پیش‌بینی نقش تحقیقی برای دادستان و دادرس دادگاه
5-3 افزایش رسیدگی‌های اختصاری
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و مأخذ
دفتر ششم
اسناد رسمی و تفاوت آن با اسناد دیگر
چکیده
1- مقدمه
2- تبیین مبحث
3- مفهوم و تعاریف
3-1 مفهوم سند
3-2 تعریف سند رسمی از نظر قانون ثبت
4- اعتبار سند از منظر فقه
5- انواع سند
6- انواع سند رسمی
7- قدرت اجرائی سند رسمی
8- تبیین ماهیت حقوقی سند در نظام حقوقی ایران
8-1 تفاوت سندی که اعتبار اسناد رسمی را دارد با سند در حکم سند رسمی لازم‌الاجراء
8-2- از نظر مرجع صدور اجرائیه
9- اسناد منجز و معلق
9-1 ماهیت اسناد قولنامه‌ای
10- تفاوت‌های اسناد رسمی و عادی
10-1 سند رسمی
10-2-اسناد عادی
11- اعتبار اسناد رسمی و عادی
برآیند مقاله حاضر
فهرست منابع و مآخذ