کتاب 5S در شرکت‌های پیمانکاری نوشته‌ی محمدحسین قلی پور، با تمرکز بر فعالیت‌های کارگاه‌های ساختمانی و صنعتی ضمن ویژه‌سازی تعاریف و متناسب‌سازی فعالیت‌های مرتبط با محیط صنایع پیمانکاری، یاری‌‌رسان سازمان‌ها در مدیریت کارگاه‌های مختلف می‌باشد.

آثار متعددی پیرامون نظام آراستگی نگاشته شده است که اغلب آن‌ها با تمرکز بر محیط‌های اداری و تولیدی، راهکارهایی برای افزایش رضایت کارکنان از محیط کار و در نتیجه بهبود بهره‌وری ارائه نموده‌اند. در این آثار شرایط سازمان‌های پروژه محور از قلم افتاده است و راهکارهای ارائه‌ شده تناسبی با فعالیت‌های این صنعت خاص ندارد.

بدیهی است لازمه‌ی این اقدام ارائه‌ی توضیحات اولیه از مفهوم و مزایای نظام آراستگی است. بر این اساس در فصل اول به چرایی بهره‌گیری از سیستم‌ها یا تکنیک‌های مدیریت پرداخته‌ شده و با ذکر تفاوت‌های سبک مدیریتی آمریکایی و ژاپنی، مدل مناسب برای بهره‌گیری از 5S در صنایع داخلی معرفی گردیده است. در فصل دوم و سوم با رویکردی تئوریک، تاریخچه، مزایا و مهم‌تر از همه تعریف گام‌های نظام آراستگی را مرور شده و به‌ منظور نزدیک کردن فضای ذهنی مخاطب، به ارائه‌ی مصادیق و راهکارهای عملی برای پیاده‌سازی هر یک از گام‌ها پرداخته‌ شده است.

در فصل چهارم با تمرکز بر پیشنهادهای سازمان بهره‌وری ژاپن، مراحل پیاده‌سازی این نظام در سازمان‌ها توضیح داده شده است. لازم به ذکر است این بخش با توجه به تجربیات نگارنده با تغییراتی جزئی در شیوه پیاده‌سازی برخی مراحل همراه بوده و بر این اساس بخش ممیزی به آن افزوده گردیده است. اما در فصل پنجم با الگوبرداری از سخنرانی‌های موسسه TED مراحل پیاده‌سازی این نظام در یک شرکت پیمانکاری را در قالب داستانی ساده و البته کم شاخ و برگ روایت شده است. در این داستان برخی تکنیک‌های تعاملی و راه‌های جلوگیری از بروز رخوت و تکرار در پیاده‌سازی نظام آراستگی ارائه‌ گردیده؛ و در انتها نمونه‌ای از خط مشی، دستورالعمل و نمونه سؤالات هر گام به‌ منظور الگوبرداری مخاطبین ارجمند گردآوری شده است تا با تکمیل آن‌ها در سازمان‌های مورد نظر بهره‌برداری صورت گیرد.

در بخشی از کتاب 5S در شرکت‌های پیمانکاری می‌خوانیم:

نظام آراستگی با ایجاد تغییرات ظاهری، روح حاکم بر محیط کاری سازمان را تلطیف می‌نماید و کارکنان را به حضور در این محیط علاقه‌مند می‌کند. کارکنان با انس گرفتن با محیط مطلوب، برگشت به بی‌نظمی قبل را مذموم می‌شمارند و خود برای حفظ بهبود حاصل‌ شده تلاش می‌کنند. در این مرحله خود کارکنان به صورت خودکار بی‌نظمی و آلودگی‌های ایجاد شده را از میان خواهند برداشت و همه کارکنان خود را مسئول حفظ آراستگی می‌دانند. این مسئله به‌ نوعی تمرین روحیه مشارکت همگانی است که به‌ عنوان مهمترین عامل در موفقیت کایزن شناخته می‌شود. به همین دلیل نظام آراستگی به‌ عنوان مبنایی برای کایزن طرح می‌گردد.

ویژگی دیگر این نظام که باعث شده به‌ عنوان زمینه اصلی کایزن قرار بگیرد، کم‌ هزینه بودن آن است. در صورتی‌ که کارکنان آموزش‌های لازم را برای پیاده‌سازی این نظام دیده باشند، سازمان حتی می‌تواند بدون صرف هیچ هزینه‌ی عملیاتی به پیاده‌سازی 5S اقدام نماید. نظام آراستگی کم‌ هزینه است و زود بازده. تمامی ذی‌نفعان سازمان پس از مدت کوتاهی تأثیرات پیاده‌سازی را مشاهده ‌می‌نمایند. استفاده از استانداردهایی مانند سری‌های ایزو برای بدنه مدیریتی و کارشناسی سازمان نتایجی را به ارمغان می‌رود اما کمتر بهبودهای حاصل‌ شده از آن به چشم تمام کارکنان، به‌ ویژه آن‌هایی که در پایین‌ترین رده‌های سازمان فعالیت دارند می‌آید؛ اما نظام آراستگی به دلیل ماهیت شهودی و ملموس آن بلافاصله اثرات مطلوب خود را نشان می‌دهد و همه را مجاب می‌کند که این استاندارد راهکاری عملی برای بهبود ارائه می‌دهد. شاید بتوان استانداردهای سری ایزو را به‌ صورت صوری و کاغذی به سازمان تحمیل کرد بدون آن‌ که تأثیری در روند بهبود مشکلات سازمان داشته باشد اما به‌ طور حتم این اتفاق برای نظام آراستگی نخواهد افتاد. چرا که نبود مشاهدات عینی برای ذینفعان به معنای پیاده‌سازی نشدن این نظام در سازمان است.

فهرست مطالب
پیش‌گفتار
فصل اول: مبانی نظام آراستگی
مقدمه
استاندارد
اهداف استاندارد
5S مبنای کایزن
فصل دوم: آشنایی با نظام آراستگی
تاریخچه
5S چیست؟
اهداف و مزایای 5S
فصل سوم: گام‌های نظام آراستگی
سوا کردن یا پاک‌سازی
تعریف پاک‌سازی
اهداف پاک‌سازی
اقدامات لازم جهت پاک‌سازی
اصول گام پاک‌سازی
سروسامان دادن یا نظم و ترتیب
تعریف نظم و ترتیب
اهداف نظم و ترتیب
اقدامات گام نظم و ترتیب
اصول گام نظم و ترتیب
سپیدی یا پاکیزگی و نظافت
تعریف نظافت
اهداف نظافت
اقدامات گام نظافت
اصول گام نظافت
سعی در حفظ وضع مطلوب یا استانداردسازی
تعریف استانداردسازی
اهداف استانداردسازی
اقدامات استانداردسازی
اصول استانداردسازی
سازمان‌یافتگی و انضباط
تعریف سازمان‌یافتگی یا انضباط
اهداف انضباط
اقدامات گام انضباط
اصول انضباط
فصل چهارم: پیاده‌سازی نظام آراستگی
مقدمه
پیاده‌سازی
آماده‌سازی سازمان
اعلام رسمی
نظافت گسترده توسط تمامی کارکنان
پاک‌سازی گسترده توسط تمامی کارکنان
انجام روزانه گام‌های پاک‌سازی، نظافت و نظم و ترتیب
ممیزی
نقش واحدهای اجرایی
توصیه‌ها
عوامل موفقیت
موانع پیاده‌سازی
فصل پنجم: نظام آراستگی در شرکت‌های پیمانکاری
تجربه پیاده‌سازی
پیوست‌ها
نمونه‌ خط‌مشی نظام آراستگی
نمونه دستورالعمل نظام آراستگی
نمونه دستورالعمل تشکیل کارگروه نظام آراستگی
نمونه سؤالات
نمونه برگه چک‌لیست در نواحی مختلف کارگاهی
نمونه فرم نظرسنجی از کارکنان
نمونه تقویم نظام آراستگی در کارگاه‌ها
نمونه داشبورد مدیریتی
منابع و مراجع