«سیمای زن در نثر قرن پنجم تا هفتم» عنوان کتابی است که به کوشش «فاطمه بهشتی» و «فاطمه آستانه‌اصل» به رشته تحریر درآمده و نگاهی تمام عیار به جایگاه زن در ادبیات ایرانی از دوران بیهقی تا سعدی دارد.

این کتاب ۱۱۲ صفحه‌ای با شمارگان ۳۳۰ نسخه از سوی انتشارات «نگارکمال» به چاپ رسیده و روانه کتابفروشی‌ها شده است.

قیمت هر جلد از این کتاب برای علاقه‌مندان به ادب و جامعه شناسی زنان ۱۴ هزار تومان است.

مطالب این کتاب در چهار فصل ارایه شده که در فصل نخست آن با عنوان «زن در ایران باستان و دین اسلام» کوشش شده ارتباط زن با اسطوره‌های ایرانی و پس از آن با تفکر اسلامی را در لابه‌لای سطور ادبی واکاوی شود.

در این بخش زن موجودی عنوان شده که مایه آرامش و زایش است و ساختارهای اندیشه جامعه ایران باستان و دوران اسلامی در خصوص اهمیت و ارزش زن با استفاده از مثال‌هایی که در متون نثر فارسی ارایه شده به شرح و نظر آمده است.

در بخشی از این فصل آمده است : زن در ایران باستان دوران پر از رنج و محرومیت را گذرانده و اقوام پیش از اسلام هرگز آزمایش عقل، خرد، اخلاق، نبوغ و مهارت زن توجه در خوری نکرده‌اند اما، در دوره ساسانی شیوه نگرش به زن تا حدودی متفاوت با دیگر ممالک بود و این دوره به «پادشاه‌زن» و ارزش والا برای زن برخورده و زن سوگلی صاحب حق کامل بوده و شوهر مکلف بوده مادام‌العمر از زن ممتازش نگهداری کند.

در نثر فارسی داستان «خسرو و شیرین» نمونه بارز آن است که نشانگر جایگاه زنان در دوران ساسانی است که رده‌ها و طبقات مختلف اجتماعی زن با جه وزنی نگریسته می‌شده است.

در بخش دیگری از این فصل به شیوه جاهلیت و رفتار ظلمت‌آمیز به زنان قبل از اسلام با زنده به گور کردن آنان اشاره می‌کند و بعد با اشاره به چندین ایه از قران مجید جایگاه والای زن در دین مبین اسلام را شرح داده است و عنوان کرده است: در اسلام وجود زن و مرد لازم و ملزوم همدیگر دانسته شده و ارزش زن از منظر ادیان مختلف والا و تحسین برانگیر عنوان شده است.

فصل دوم کتاب با عنوان سیمای زن در نثر قرن پنجم، به جایگاه و ارزش زن از دیدگاه اجتماعی، سیاسی، مذهبی و در شمای مذهبی - اجتماعی پرداخته است و بیان کرده است: وضع زن در ادوار مختلف تاریخ ایران پس از اسلام، دستخوش تغییر و تحول بوده و اقوام ترک و مغول و سایر قوم‌ها به زن و جایگاه اجتماعی آن اهمیت داده‌اند چرا که به گواه مستندات زن دوشادوش مرد کار می‌کرد و چرخ اقتصادی خانوار در مشارکت با زنان می‌چرخید.

در این بخش نقش اجتماعی زن در دربار نیز به صورت ریز از بین متون نثر ارزیابی شده و از نظر دلاوری، خویشتن‌داری و قورت در راهبری فکری و عملی مصادیق زیادی از کلام بیهقی مطرح شده است برای مثال آنجا که از دلاوری و خویشتن‌داری طن در مورد مادر عبدالله زبیر که به دستور حجاج سر از تنش جدا شد می‌گوید و کلام مادر را اینطور منتقل کرده که « اگر پسرم نه چنین کردی، مه پسر زبیر بودی»...

و از این دست از نثر فارسی مثال‌های متعددی در باب زنان و رفتارها و کنش‌های آنان با ادبیاتی شیرین و بلیغ عنوان شده و تلاش شده تا چه در داستان پیرزن و انوشیروان، سیاوش و سودابه، و مثال‌هایی از کلیله و دمنه آینه‌ای از سیمای زن را فرا رو قرار دهد.

در بخشی از این فصل با ارایه بخش‌هایی از نثر فارسی جایگاه سیاسی زنان در ادوار پیش از اسلام تا قرن‌ پنجم به تصویر کشیده شده که به‌دلیل در حرم بودن زن به طور عموم پرده‌ای پنهان بر نقش وی در سیاست وجود دارد اما بسیاری از مقاصد سیاسی در ازدواج‌ها و کنش‌های رفتار سیاسی زنان در مناسبات جامعه با مثال‌های زیبا از ادبیات نثر فارسی ارایه شده که جذاب و خواندنی است.

ارزش و جایگاه زنان قبل از اسلام تا قرن پنجم نیز در این فصل از نظر مذهبی با نگاه اسرارالتوحید، کلیله و دمنه، تفسیر ابوالفتح رازی و سایر متون فارسی شرح داده شده است.

فصل سوم این کتاب نگاهی به سیمای زن در قرن ششم از دید مرزبان‌نامه و جهان‌گشا دارد و فصل چهخارم نیز جایگاه زن ایرانی را در قرن هفتم از منظر متون در گلستان سعدی، تذکره‌الاولیا و بررسی شخصیت رابعه از دیدگاه عرفانی و اجتماعی عنوان کرده است.

در مقدمه این کتاب امده است: زندگانی اجتماعی از مسایل مهم در جوامع انسانی محسوب می‌شود و از این حیث نقش و جایگاه زن به‌عنوان بخش مهمی از کمناسبات و روابط بین فردی اهمیت زیادی دارد.

شخصیت و جایگاه زن ایرانی در گذر تاریخ فراز و نشیب‌های زیادی داشته که برای دستیابی به تفکر عمیق و موثر در حوزه فعالیت‌های مختلف یک جامعه باید از شرایط و اثربخشی حضور زنان آگاه بود.