درباره «فضل‌الله رضا» (۱۲۹۳- ۲۸ آبان ۱۳۹۸)
ایران‌شناس تمام‌عیار
سیدمحمود دعایی | مدیر روزنامه اطلاعات

آشنایی بنده با روانشاد پروفسور فضل‌الله رضا به زمانی بازمی‌گردد که قرار بود ناشری دولتی، یکی از آثار ایشان را منتشر کند و تعهد به آن نیز کرده بود. اما آن ناشر، بدعهدی کرده و استاد از این بابت، دلمرده و پژمرده شده بود که کسی آثار ایشان را مورد توجه قرار نمی‌دهد.

آن زمان، یعنی اواخر دهه هشتاد، آقای بهرام قاسمی - که در حال حاضر سفیر کشورمان در فرانسه است و پیشتر سخنگویی وزارت امورخارجه را برعهده داشت - سرپرست سفارت ایران در کانادا بود. او پیشنهاد داد روزنامه اطلاعات واسطه شود و این اثر را چاپ کند. بالتبع خود ایشان باید واسطه می‌شد و با ناشر سابق قطع ارتباط می‌کرد. چنین هم شد و انتشارات موسسه اطلاعات مفتخر به طبع آن کتاب شد.

در این اثنا، هرگاه استاد مقاله‌ای قلمی می‌فرمود - و تا زمانی‌که می‌نوشت و قلم بر کاغذ می‌لغزاند و جامعه را از چشمه فیاض خویش بهره‌یاب می‌ساخت - روزنامه اطلاعات افتخار انتشار آن را داشت.

استاد عنصر جامعی بود و از برق و مخابرات تا تاریخ و ادبیات، به فراخور استعداد، صاحب نظر بود و یک ایران‌شناس تمام‌عیار بود.

در آبان سال ۱۳۹۲، اما فرصتی فراهم شد تا ایشان، در جشن یکصدمین سال زادروز خود، که در دانشگاه تهران ترتیب داده شده بود، شرکت کند. در این برنامه، شخصیت‌های ملی و دانشگاهی چون زنده‌یاد استاد محمدابراهیم باستانی پاریزی، کمال خرازی، محمدرضا عارف، پرویز جبه‌دار مارالانی، محمدحسین حلیمی، سعید سهراب‌پور، علیرضا مهنا و مسعود بروجردی و محمود کمره‌ای سخن گفتند.

در همان سفر، روزی هم در موسسه اطلاعات میزبان استاد بودیم تا از کتاب آخر ایشان رونمایی شود. در این مراسم، بزرگان ارجمندی چون زنده‌یاد محمدابراهیم باستانی پاریزی، زنده‌یاد محمدحسن گنجی، حسن انوری، محمدعلی اسلامی ندوشن، ژاله آموزگار و شیرین بیانی حضور یافتند.

استاد در آن سفر با روحیه شاد و با انرژی مضاعف، در همه برنامه‌ها شرکت جست و حتی به مدارسی هم که در گیلان به نام خود راه‌اندازی کرده بود سری زد. جالب آنکه ایشان هر آنچه حق‌التالیف آثار خود بود را به همین مدارس و موسسات خیریه‌ای که ایجاد کرده بود، اهدا می‌کرد و از این رو، حق‌شناسی وصف‌ناپذیری داشت.

اما متاسفانه از وقتی به کانادا بازگشت، دوستان، آن‌طور که باید، توفیق خدمتگزاری به ایشان را نیافتند؛ آن‌طور که در شان مقام آن استاد فرهیخته و دانشی‌مرد بود. مع‌الوصف در سال‌های پایانی عمر هم، که فراموشی و بیماری بر کهولت سن علاوه شده بود، بسیار بر ایشان تلخ گذشت.

بهترین نوشتار را پس از رحلت ایشان، استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی - که ایشان نیز گنجینه‌ای گرانقدر است و عمرش به سلامت، دراز باد - به رشته تحریر درآورد که مطالعه آن، برای خوانندگان، سودمند خواهد بود.