کتاب مدیریت دانش: استخراج دانش فنی کارکنان (با رویکرد عملیاتی)

کتاب مدیریت دانش: استخراج دانش فنی کارکنان (با رویکرد عملیاتی)

کتاب مدیریت دانش: استخراج دانش فنی کارکنان (با رویکرد عملیاتی)، با هدف تدوین روشی ترکیبی به منظور استخراج دانش فنی با تاکید خاص بر تحصیل دانش، همراه با مثال‌های کاربردی از دنیای واقعی ارائه شده است.

کارشناسان و مدیران اجرایی هر سازمان، گنجینه‌ای از تجربیات ارزنده و دانشِ عمیق در سازمان هستند. بازنشستگی یا انتقال هر فرد، به مفهوم خروج انبوهی از تجربیات و دانش از سازمان است که کسب دوباره آن‌، مستلزم هزینه بسیار، دوباره‌کاری و اشتباه‌های مجدد است. مطالعات موردی مستند زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه سازمان‌ها اشتباه‌ها و خطاهای قبلی خود را تکرار کرده‌اند، تنها به آن دلیل که از خطاهای گذشته خویش نیاموخته‌اند، و دانش خبرگان را در سازمان رسوب نداده‌اند.

اگرچه تلاش‌های زیادی در راستای مستندسازی دانش مدیران صورت گرفته است، با این وجود کمتر به موضوع مدیریت دانش فنی مدنظر محققین و تصمیم گیرندگان در سازمان‌ها پرداخته شده است. این در حالی است که در برخی از حوزه‌ها اهمیت دانش فنی به مراتب بالاتر از دانش مدیریتی بوده و حتی به دلایلی همچون بومی بودن این دانش، در صورت از دست دادن خبرگان و صاحبان دانش فنی مرتبط امکان بازیابی آن وجود نخواهد داشت.

کتاب حاضر مشتمل بر پنج فصل تدوین شده است. فصل نخست به ایجاد زبان مشترک بین ذی‌نفعان مختلف پروژه استخراج دانش می‌پردازد. در فصل دوم پس از مرور مدل‌های مختلف استخراج دانش، گام‌های روش پیشنهادی استخراج دانش تشریح شده است. فصل سوم و چهارم مهم‌ترین روش‌های مورد استفاده در پروژه‌های استخراج را معرفی نموده و دسته‌بندی کرده‌اند. در نهایت در فصل پنجم نتایج حاصل از به کارگیری گام‌های تشریح شده در قالب یک مطالعه موردی در دنیای واقعی با موضوع راهنمایی و هدایت کشتی در بندر امام خمینی (ره) بیان شده است.

شایان ذکر است در شرایط کنونی کشور عزیزمان ایران، شرکت‌های موفق در صنایع مختلف به تدریج در حوزه مدیریت دانش فعالیت خود را توسعه می‌دهند و نظر به بومی و حیاتی بودن بخش قابل توجهی از دانش فنی در این حوزه، مشخصا یکی از بهترین و کاربردی‌ترین پروژه‌هایی که می‌توانند تعریف نمایند، پروژه استخراج دانش خواهد بود. خطوط راهنمایی که در این کتاب تشریح شده است، می‌توانند اثربخشی پروژه‌های استخراج دانشی را که تعریف می‌شوند، افزایش داده و لذا دانش ثبت شده، قابلیت بهره‌برداری بیش‌تری داشته و بتواند در تصمیم‌گیری‌های بعدی به صورت مفیدی به کار گرفته شوند.

در بخشی از کتاب مدیریت دانش می‌خوانیم:

وقتی دانش جدیدی فرا گرفته می‌شود، این دانش، به دانسته‌های قبلی اضافه و روی دانش‌های قبلی انباشته می‌شود. اما این فقط حالت ساده‌ای از ویژگی انباشتگی دانش است. این فرآیند توسعه دانش در موقعی که دانش جدید هیچ‌گونه ارتباطی با دانش‌های موجود ندارد، دچار مشکل می‌شود. در برخی از مواقع، دانش جدید نه تنها سنخیتی با دانش‌های موجود ندارد بلکه نیازمند تغییرات وسیع و شکل‌گیری بر اساس فرضیات، تئوری‌ها و روش‌های جدید است. هدف از بیان این ویژگی‌ها این است که تفاوت‌های اساسی دانش با سایر دارایی‌های سازمان نشان داده شود. یکی از اشتباهات واضح و تاریخی مدیریت دانش در گذشته این بود که تصور می‌شد دانش را می‌توان همانند یک دارایی فیزیکی و ملموس مدیریت کرد.

دانش از حیث منبع تولید آن به دو دسته تقسیم می‌شود: دانش اختصاصی و دانش عمومی. دانش اختصاصی، عبارت از دانش است که برای سازمان حالت اختصاصی و منحصر به فرد دارد و منشأ ایجاد آن در خود سازمان است؛ مانند فرایندها و رویه‌های کاری، مستندات و یا اسناد محرمانه تجاری. یکی از شکل‌های دانش اختصاصی سازمان می‌تواند توانایی منحصر به فرد آن برای جذب مؤثر دانش عمومی‌ باشد. دانش اختصاصی، منبع ایجاد مزیت رقابتی در سازمان به شمار می‌رود.

دانش عمومی، دانش است که به صورت عمومی‌ و فراگیر در محیط سازمان وجود دارد؛ مانند فعالیت‌های برتر در سطح صنعت. مواردی چون مدیریت کیفیت فراگیر، طراحی به منظور ساخت، و تشویق‌های گروهی از جمله «فعالیت‌های برتر» محسوب می‌شوند. دانش عمومی نمی‌تواند برای سازمان یک مزیت رقابتی محسوب شود و اصلا ضمانتی برای کسب مزیت رقابتی به‌دست نمی‌دهد. در عین حال عدم توفیق یک سازمان در کسب دانش عمومی هم ‌نمی‌تواند منبعی برای عدم دستیابی به مزیت رقابتی باشد.

فهرست مطالب

فصل نخست: ایجاد زبان مشترک
مقدمه
تعریف دانش
سلسله مراتب دانش
الف) مرتبه داده
ب) مرتبه ‌اطلاعات
ج) مرتبه دانش
د) مرتبه تخصص و خبرگی
ه) مرتبه قابلیت و صلاحیت
ویژگی‌های دانش
ماهیت غیرملموس دانش
چسبندگی دانش
مفید بودن
بعد انسانی
شبکه‌ای بودن
زمان‌مند بودن
قابلیت تکثیر و انتشار
وابستگی به زمینه
انباشتگی
ابعاد دانش
بعد اول: منبع تولید دانش
بعد دوم: سطح دانایان
بعد سوم: وضعیت مستند‌سازی
بعد چهارم: میزان رسمیت دانش
بعد پنجم: نحوه استفاده و کاربرد دانش
بعد ششم: جنس دانش
تعریف مدیریت دانش
کارکردهای مدیریت دانش
فرآیندهای مدیریت دانش
اکتساب دانش
دانشگران
فصل دوم: گام‌های استخراج دانش
مقدمه
استخراج دانش
مدل‌های استخراج دانش
مدل ون استنبرگ
مدل بوارفا و عابد
مدل وانگ و مین
مدل نظافتی و همکاران
مدل هیو
مدل میلتون (2007)
مدل ارائه شده توسط دالکر (2005)
چرخه حیات پیشنهادی برای اکتساب دانش (رضوانیان و متولیان، 1385)
روش پیشنهادی استخراج دانش
گام 1: تدوین منشور پروژه استخراج دانش
گام 2: اولویت‌بندی حوزه‌های دانشی
گام 3: شناسایی منابع دانش صریح
گام 4: استخراج زیرحوزه‌ها با توجه به دانش صریح شناسایی شده
گام 5: نهایی‌سازی فهرست زیرحوزه‌ها
گام 6: ترسیم نقشه دانش اولیه
گام 7: صحت‌سنجی و ترسیم نقشه دانش نهایی
گام 8: اولویت‌بندی زیرحوزه‌های دانشی و تعیین خبرگان مرتبط
گام 9: تحصیل دانش ضمنی و ثبت دانش
ارزیابی روش‌های اکتساب از منظری دیگر
فصل سوم: ابزارها و روش‌های استخراج دانش
مقدمه
مصاحبه
مصاحبه باز (ساختنیافته)
مصاحبه ساخت‌یافته
مصاحبه گروهی
موارد خاص
پرسش‌نامه
پرسش‌های مستقیم یا بسته
پرسش‌های غیرمستقیم یا باز
روش‌های مشاهداتی
روش توصیه‌ای
روش پردازش محدودیت‌ها و مشکلات ناشی از کمبود اطلاعات
روش تصمیم‌گیری بحرانی
سناریوسازی
پس‌آموزی
مرتب کردن موضوعی مفاهیم
تحصیل تریادیک (حقه سه کارتی)
روش‌ جور کردن Q
بیست سئوالی
بازی نقش
شبکه موجودی
تحلیل حل مشکلات / پروتکل‌ها برای تحصیل دانش خبرگان
تحلیل وقفه‌ای
مشاوره تلفنی
روش تجزیه و تحلیل تصمیم
روش تصمیم‌گیری‌ گروهی
تحلیل جریان استنباطی
میزگرد
طوفان فکری
مقیاس‌گذاری (درجه‌بندی) چند بعدی
خوشه‌بندی سلسله مراتبی جانسون
شبکه‌های وزن‌دهی عمومی
تحلیل مفاهیم اصلی
تحلیل زبان فرعی داده
روش کشیدن نمودار
روش نردبانی
روش نقشهای
نقشه‌های ادراکی
جدول زمان‌بندی
شبکه‌های استنتاج
فلوچارت‌ها
درختها
ماتریس‌ها
دسته‌بندی روش‌های استخراج دانش
دسته‌بندی میلتون (2003)
روش‌های مولد پروتکل
روش‌های تحلیل پروتکل
روش‌های ماتریس محور
روش‌های دسته‌بندی
روش‌ فعالیت پردازشی فشرده با اطلاعات محدود
روش‌های نمودار محور
دسته‌بندی واترمن
دسته‌بندی لیئن
دسته‌بندی پاین و همکاران
دسته‌بندی گاوریلوا و آندریوا
دسته‌بندی روش‌های اکتساب از دیدگاه میلتون
فصل چهارم: نقشه‌های دانش
مقدمه
نگاشت دانش
تعریف نقشه دانش
نقشه کردن دانش
چرایی نقشه کردن دانش سازمان
اصول کلیدی در نقشه کردن دانش
اهداف نقشه‌های دانش
مزایای نقشه‌های دانش
نقشه دانش و نقشه جغرافیایی
نقشه دانش و نمودار سازمانی
نقشه‌های دانش مناسب و اثربخش
شناسایی شکاف‌های دانشی سازمان
نقشه دانش و راهبرد سازمان
انواع نقشه دانش
اجزای نقشه ذهنی
انواع نقشه‌های دانش براساس سطح کاربری نقشه
ترکیب انواع نقشه‌ها
نقشه دانش ژنتیک
نقشه ادارکی یا مفهومی
نقشه ذهنی یا تشعشعی
نمودار دایره‌ای مفهوم
نمودار ون
شبکه معنایی
مدیریت دانش و نقشه دانش در شرکت شورون
طبقه‌بندی پیشنهادی برای روش ون ساخت نقشه دانش
روش ترسیم نقشه ذهنی
فصل پنجم: استخراج دانش در عمل
مقدمه
تدوین منشور پروژه و انتخاب حوزه دانشی
معرفی محدوده پروژه
تحلیل دانش صریح و ترسیم نقشه دانش
فهرست وظایف دانشگر فنی
مستندات فرآیندی
قوانین، مقررات و استانداردها
فناوری مورد استفاده در حوزه راهنمایی و هدایت کشتی
نقشه دانش در حوزه هدایت و راهنمایی کشتی
عملیات
اطلاعات
تجهیزات
افراد و بخش‌های مرتبط
برداشت دانش ضمنی راهنمایی و هدایت کشتی
شناسایی ابزارهای متناسب با ویژگی‌های حوزه دانشی و شرایط دانشگران فنی
بخشی از تجربیات کسب شده در حوزه راهنمایی و هدایت کشتی
تدوین خروجی‌های نهایی تحقیق
شناسایی فرآیندهای سازمانی دانش محور
انطباق دانش بر فرآیندها
بازنگری فهرست فرآیندها در حوزه راهنمایی و هدایت کشتی
منابع و مراجع
پیوست 1: واژه‌نامه
پیوست 2: اختصارات

مطالب مرتبط

تگ‌ها

مطالب پربیننده

پربیننده
آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه