نظامی با منظومه‌هایی که از داستان‌های کهن وام گرفته، نقش مؤثری در بقای فرهنگ ایرانی دارد. منظومه‌های غنایی او جزو بهترین منظومه‌های ادبیات فارسی است.

 حکیم نظامی وقتی «خسرو و شیرین» را می‌سرود، زندگانی عاشقانه‌ای در کنار همسرِ محبوب خویش، آفاق، داشته است؛ اما در اواخر سرایشِ این منظومه، آفاق از دست می‌رود و داغِ فراقش بر دل نظامی ‌می‌نشیند.