از همان آغاز که رودکی پدر شعر فارسی، بلند بنای کاخ ادب را برافراشت، مفردات روزه، رمضان، صوم و صیام در آیینه شعر فارسی انعکاس یافتند. این انعکاس در تمامی انواع شعر مدحی، اخلاقی، تعلیمی، غنایی و رثا دیده می شود. در شعر شاعران دوره اول، کاربردها سطحی اس

 حکیم نظامی وقتی «خسرو و شیرین» را می‌سرود، زندگانی عاشقانه‌ای در کنار همسرِ محبوب خویش، آفاق، داشته است؛ اما در اواخر سرایشِ این منظومه، آفاق از دست می‌رود و داغِ فراقش بر دل نظامی ‌می‌نشیند.

 نظامی گنجوی در ادب فارسی با عنوان شاعری داستان‌پرداز که در حوزه غنایی سرآمد است، یاد می‌شود. او در آیینه قصاید کوشیده با مطرح کردن مشکلات اجتماعی و معرفی راه‌حل‌های کاربردی، گام مهمی در جهت اعتلای سطح معنوی جامعه بردارد.