امروز چهارشنبه ۱۶ بهمن ماه، با آغاز فرایند ثبت نام داوطلبان در کنکور سراسری سال ۹۹ در سایت سازمان سنجش آموزش کشور، این آزمون ۵۰ ساله می شود؛ ماراتنی پیر و نفس گیر که خاطرات تلخ و شیرین زیادی را تاکنون برای ایرانیان به همراه داشته است.

کنکور را با حسین توکلی می شناسیم. «پدر کنکوری‌ها»، که حالا با ۷۲ سال سن در کسوت مشاور عالی سازمان سنجش آموزش کشور هنوز هم فرایندهای این ماراتن را با داوطلبان در میان می‌گذارد. مردی که از ۲۰ سالگی همراه و همگام با متقاضیان ورود به مقاطع تحصیلات تکمیلی از لحظه ثبت نام تا اعلام نتایج کنار رسانه ها و داوطلبان این ماراتن، قرار داشته و دارد.

ورق این کتاب کهن ۵۰ ساله را به عقب برمی‌گردانیم و سری به روزهایی می زنیم که دانشگاه ها از برگزاری آزمون های مجزا منع شدند و آزمون سراسری بر عهده جایی به نام «مرکز آزمون شناسی» گذاشته شد.
حسین توکلی در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا از آن روزها برایمان می گوید.

اولین کنکور در سال ۴۸

ایرنا: آقای دکتر توکلی! جنابعالی در این ۵۰ سال کنار کنکور و کنکوری ها حضور داشتید؛ از برگزاری اولین کنکور برایمان بگویید.
توکلی: اولین کنکور سراسری ایران در سال ۱۳۴۸ با ۴۷ هزار و ۷۷۳ داوطلب برگزار شد. در این کنکور فقط ۱۲ دانشگاه آمادگی پذیرش دانشجو داشتند اما از سال ۴۹ به بعد دانشگاه های دیگری به مرکز آزمون شناسی اعتماد و دانشجوی خود را از این آزمون جذب کردند. ۱۱ کنکور قبل از انقلاب فرهنگی و با احتساب کنکور سراسری سال آینده، ۳۹ کنکور هم بعد از انقلاب فرهنگی برگزار کردیم. البته در سال های ۵۹ و ۶۰ به علت تعطیلی دانشگاه ها، آزمونی در کشور برگزار نشد.

ایرنا: قبل از سال ۴۸ پذیرش دانشجو به چه شکل انجام می شد؟
توکلی: قبل از سال ۴۸ دانشگاه ها به طور مستقیم با دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت کنکور برگزار می کردند؛ حتی دانشکده ها و گروه های آموزشی هم اطلاعیه پذیرش دانشجو می دادند و برای داوطلبان آزمونی برگزار می شد. مشکل اینجا بود اگر فردی متقاضی ۲ یا چند دانشگاه می شد باید به همه شهرها سفر می کرد و امتحان می داد. این موضوع نه تنها منجر به افزایش بار سنگین مالی برای داوطلب و خانواده ها می شد بلکه لطمات روحی و روانی به متقاضیان وارد می کرد و حتی فسادهایی به دنبال داشت؛ تا اینکه ساماندهی به این شیوه پذیرش بالاخره منجر به تاسیس مرکز آزمون شناسی و برگزاری نخستین کنکور در سال ۴۸ شد.

ایرنا: شما چه سالی وارد این مرکز شدید؟
توکلی: سالی که وارد سازمان شدم جوانی حدود ۲۰ ساله بودم و به جز سه یا چهار کنکوری که خارج از کشور بودم، تاکنون در تمام آزمون های سراسری حضور داشتم.

تغییر نام مرکز آزمون شناسی

ایرنا: چرا نام مرکز آزمون شناسی تغییر کرد؟
توکلی: شورای گسترش وزارت علوم در سال ۵۴ تشخیص داد که تشکیلات مرکز آزمون شناسی پاسخگوی متقاضیان کنکور نبود و از آن سال نام مرکز آزمون شناسی به سازمان سنجش آموزش کشور تغییر یافت. قبل از سال ۵۴ مرکز آزمون شناسی فقط وظیفه برگزاری آزمون را بر عهده داشت و این دانشگاه ها بودند که داوطلبان را گزینش می کردند. اما از سال ۵۵ به بعد برگزاری آزمون، پذیرش و گزینش دانشجو هم به سازمان سنجش آموزش کشور واگذار شد. از دیگر دلایل تغییر نام مرکز آزمون شناسی، ازدیاد جمعیت و گرایش به تحصیلات عالی تخصصی همچنین گسترش کمی و کیفی دانشگاه ها و تعداد دانشجو بود.
به دلایلی که هنوز نمی دانیم، سازمان سنجش بعد از انقلاب فرهنگی منحل و اداره کل گزینش دانشجو زیرنظر معاونت دانشجویی وزارت علوم، جایگزین این سازمان شد اما بعد از پنج دوره برگزاری آزمون، باز هم سازمان سنجش آموزش کشور به علت استقبال داوطلبان از کنکور روی کارآمد و مجوز فعالیت آن از سازمان امور اداری استخدامی دریافت شد.

سال ۸۱،‌ پرداوطلب‌ترین سال کنکور

ایرنا: پرداوطلب ترین سال کنکور چه زمانی بود؟
توکلی: سال ۸۱ در کنکور سراسری یک میلیون و ۸۵۰ هزار داوطلب برای ۲۰۰ هزار ظرفیت محدود دانشگاه ها به رقابت پرداختند که پرداوطلب‌ترین سال کنکور در این ۵۰ سال بود.

ایرنا: سازمان سنجش تاکنون چند رییس به خود دیده است؟
توکلی: با احتساب دکتر ابراهیم خدایی که هم اکنون رییس این سازمان است، ۱۶ نفر ریاست این سازمان را برعهده داشتند و من با حداقل ۱۴ نفر از آنها کار کردم.

گروه‌های آزمایشی کنکور

کنکور سراسری در رشته های مختلف و در سرفصل های علوم ریاضی و فنی،‌ علوم تجربی،‌ علوم انسانی،‌ زبان های خارجی و هنر برگزار می شود.

از سال ۱۳۹۲ سنجش و پذیرش دانشجو علاوه بر شیوه فراگیر در دانشگاه پیام نور قبولی در دانشگاه در بیشتر رشته‌های تحصیلی در هر پنج گروه آزمایشی علوم تجربی، ریاضی و فیزیک، علوم انسانی، هنر و زبان خارجه از طریق قبولی به شیوه سوابق تحصیلی «معدل کتبی سوم دبیرستان» در بیشتر دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه غیرانتفاعی و در دانشگاه جامع علمی کاربردی به صورت کامل از طریق پذیرش با سوابق تحصیلی انجام گرفته است.

در سال ۱۳۹۴ در بیشتر از ۲۰ درصد رشته محل‌های دانشگاه‌های سراسری و بیش از ۷۰ درصد دانشگاه‌های دیگر کشور منحصراً پذیرش از طریق سوابق تحصیلی صورت گرفته است. به علت استرس‌های کنکور و همچنین سوءاستفاده موسسات کشور از تمایل زیاد متقاضیان ورورد به عرصه تحصیلات تکمیلی، حذف کنکور مورد بررسی است اما علتی که بسیاری از افراد را دلواپس کرده است،‌ نبود جایگزینی مناسب برای سنجش افراد است.