مقالات اقتصادی
نفت؛ طلا یا بلای سیاه
بعد از کشف نفت مسجد سلیمان، وضعیت ایران از دید انگلیس عوض شد. به گفته یک پژوهشگر تاریخ معاصر، ایرانِ دارای نفت دیگر به عنوان یک کمربند حفاظتی برای هندوستان نگریسته نمیشد بلکه خود به حوزه جغرافیایی تبدیل شد که باید در مقابل رقبا از آن حفاظت کرد.
فرشته جهانی
بعد از کشف نفت مسجد سلیمان، وضعیت ایران از دید انگلیس عوض شد. به گفته یک پژوهشگر تاریخ معاصر، ایرانِ دارای نفت دیگر به عنوان یک کمربند حفاظتی برای هندوستان نگریسته نمیشد بلکه خود به حوزه جغرافیایی تبدیل شد که باید در مقابل رقبا از آن حفاظت کرد.
مرکز مطالعات اروپا با همکاری انجمن جامعهشناسی سیاسی ایران، اتحادیه انجمنهای علمی دانشجویی علوم سیاسی ایران و چند نهاد دیگر نشستی با عنوان «نفت و سیاست در ایران» برگزار کرد. سعید محمدخانی پژوهشگر تاریخ معاصر و مهندس نفت یکی از سخنرانان این نشست بود. متن گفتههایش را در ادامه میخوانیم؛
نگاه خاکستری به کودتای ۲۸ مرداد
محمدخانی در ابتدای صحبتهای خود بر این نکته تاکید میکند که وقتی از ملی کردن صنعت نفت ایران صحبت میکنیم باید نشان دهیم که کار ما علمی و آکادمیک است. به گفته وی قرار است از طریق علم تاریخ به منافع علمی کشور کمک برسانیم و این کمک کردن از طریق آگاهی عمومی یک اثر ماندگار خواهد داشت. بنابراین از این طریق نباید رجل سیاسی و یا دیگر وقایع تاریخی را سفید یا سیاه کنیم.
رجل سیاسی از دل همین جامعه آمده است و نوع نگاه جامعه اگر یک جامعه هیجانی یا تلاطمی و نگاهش به فرد باشد باعث میشود حوادثی مانند کودتای ۲۸ مرداد رخ دهد اما اگر یاد بگیریم با هم گفتوگو کنیم و افراد را خاکستری ببینیم و تاریخچه سیاسی عمر آنها را بر مبنای عملکرد و نه شخصیت بررسی کنیم، بهتدریج به بلوغ جامعه کمک خواهیم کرد و از دل جامعه بالغ رجل سیاسی بالغ بیرون میآید و از دل رجل سیاسی بالغ هم حزب بالغ به وجود میآید و آن وقت میتوان امیدوار بود که جامعه در مسیر منطقی و یک ریل صحیح قرار بگیرد و دیگر اسیر هیجانات و عصبیتها نمیشود. وقتی که در ۱۹۰۸ میلادی نفت در مسجد سلیمان کشف میشود آن لحظه برای انگلیس لحظه تولد یک هندوستان دوم بود
بازی دیپلماتیک انگلیس برای حفظ هندوستان
این پژوهشگر تاریخ معاصر معتقد است دهه نخست سده بیستم در ایران اتفاقات بزرگی افتاد که آینده چندین دهه بعدی ایران را شکل داد. از دوران میانه سده ۱۹ یعنی از سالهای ۱۸۴۰ تا ۱۸۵۰ میلادی انگلستان نفوذ خود بر هندوستان را تثبیت کرد و بزرگترین سرمایه در خارج از مرزها را به دست آورد. در این راستا انگلیس به کشورهای پیرامون هند به عنوان سپر حفاظتی هند نگاه میکرد. بنابراین ایران، افغانستان و مناطق ترکنشین آسیای مرکزی و ... برای انگلیس موجودیتهایی بودند که قرار بود با بازی دیپلماسی (با زور یا تطمیع یا با اعمال نفوذ و یا با هر روش دیگر) اینها کمربند حفاظتی در اطراف هندوستان ایجاد کنند که این دارایی ارزشمند و ثروت همیشگی امپراطوری انگلیس را از دست امپرتوری تزاری روس و فرانسه و دیگر رقبا دور کند. بنابراین در ابتدا انگلیس به دنبال اینکه ایران را به عنوان مستعمره خودش در نظر بگیرد، نرفت.
سعید محمدخانی پژوهشگر تاریخ معاصر و مهندس نفت
تفاوت ایران با نفت و بدون نفت
محمدخانی بر این باور است که قبل از کشف نفت در ایران، انگلیس بیشتر دنبال این بود که ایران را برای منافع خود امن نگاه دارد، مبادی خروجی ایران به سمت هند یعنی مناطق شمال شرقی از سمت خراسان و همچنین از آن مهمتر مناطق جنوبی در پهنه و در گستره خلیج فارس را امن کند که کشوری و قدرتی گزندی به هند نرساند. این قضیه برای دههها ادامه داشت اما در آن دهه طلایی و مهم یعنی دهه نخست قرن بیستم این بازی تغییر کرد.
وی میافزاید وقتی که در ۱۹۰۸ میلادی نفت در مسجد سلیمان کشف میشود آن لحظه برای انگلیس لحظه تولد یک هندوستان دوم بود. حوادث بعدی به سرعت این را نشان میدهد که ایران از ۱۹۰۸ به بعد، ایران سالهای قبل از آن در دیدگاه دیپلماسی حکومت هند و حتی حکومت مستقل در لندن نیست. محمدخانی برای اثبات این مدعا میگوید: در سال ۱۹۰۷ بریتانیا و روسیه تزاری با هم قراردادی میبندند و طبق این قرارداد ایران به مناطق نفوذ آنها تقسیم میشود و این قرارداد با وجود همه اهمیتش از حکومت مرکزی ایران مخفی ماند یعنی حکومت ایران مدتی بعد از آن باخبر شد این در حالی بود که ایران یک حکومت مرکزی تثبیت شده داشت. شاه بر سرکار بود اما این دو کشور لازم ندیدند این مساله با ایران در میان بگذارند. ایران، افغانستان و مناطق ترکنشین آسیای مرکزی برای انگلیس موجودیتهایی بودند که قرار بود با بازی دیپلماتیک لندن کمربند حفاظتی در اطراف هندوستان ایجاد کنند
نفت؛ مهمترین مساله ایران و انگلیس
در سال ۱۹۱۹ یعنی ۱۲ سال بعد از این قضیه یک قرارداد دیگری اتفاق افتاد. در این سالها ایران در منتهی درجه ضعف خودش قرار دارد. پادشاه مملکت هر لحظه نگران بود که سوسیالیستها از قزوین بگذرند و هر لحظه التماس میکند که نیروهای مستقر انگلیس از آن منطقه نروند. به طور کلی وضعیت به قدری خراب بود که نفوذ حکومت مرکزی از دروازههای کاخ هم بیرون نمیرفت اما در این حالت اسفناک انگلیس حاضر شد که قراردادی با ایران امضا کند که به ایران مستشار بفرستد و حکومت ایران حفظ شود و این وضعیت را خاتمه دهد و به ایران وام بدهد و نماینده اقتصادی و مالی بفرستند. اگر ایران را در سالهای ۱۹۰۷ و ۱۹۱۹م با هم مقایسه کنیم خواهید دید که حکومت سال ۱۹۰۷م حکومت مسلطتر و قدرتمندتری بود و وضعیت کشور را بیشتر تحت کنترل داشت. آن حکومت با نادیدهانگاری از سوی قدرتها روبرو بود اما در ۱۹۱۹ کاملاً برعکس شد.
بعد از جنگ جهانی اول کشورهای غربی متوجه دریاهای عظیم و حجم بسیار بالای نفت در مناطق مختلف ایران شدند. به همین دلیل ایران وضعیتش از دید کشورهای دیگر عوض شد و تنها به عنوان یک کمربند حفاظتی برای هندوستان به آن نگاه نمیشد بلکه خودش حوزهای بود برای حفظ و حراست و حمایت که باید از چشم طماع دور میشد و دولت انگلیس این را در خود میدید. به همین دلیل قبل از جنگ جهانی اول وارد عمل شد و سهام عمده کمپانی دارسی را خرید و از آن به بعد دولت ایران اگر اختلافی با انگلیس بر سر مساله نفت داشت این بار نه با یک شرکت خصوصی و با یک پیمانکار خصوصی بلکه با دولت انگلیس سرو کار داشت.
این در حالی بود که ایرانیها اهمیت نفت را در سال ۱۹۰۱ که قرارداد دارسی امضا کردند، درک نکردند و ۲۰ سال زمان نیاز داشت تا آنها متوجه شوند که این قرارداد تا چه اندازه برای تاریخ ایران اهمیت داشت.
محمدخانی در پایان به دیپلماسی سیاسی ایران بعد از پایان دوره قاجاریه برای احقاق حقوق نفتی ایران اشاره کرده و میگوید در این دوره دیپلماسی به شدت فعال شد.
مطالب مرتبط
- تورم به کدام سو میرود؟
- معرفی کتاب قدرت خلق کسب و کار نوپا
- افراد ثروتمند موفق درباره ثروتمند شدن این اعتقادات را دارند
- مقاله برآورد و پیشبینی تابع احتمال خرید اتومبیل نو
- مقاله بررسی عملکرد رگرسیون دادههای ترکیبی با تواتر متفاوت در پیشبینی تورم فصلی ایران
- استرس بی پولی دارید؟
- مقاله بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر بهرهوری کل عوامل تولید در صنایع متوسط و بزرگ ایران
- مقاله مالیات بر تجارت الکترونیکی: مقدمه ای بر تدوین قانون مالیات بر تجارت الکترونیکی در ایران
تگها
مطالب پربیننده
- زندگی نامه مسعود پزشکیان
- رابطه زناشویی برنده و بازنده ندارد
- درباره دوران بحرانی نوجوانی
- بازار کرمان با قدمت ۶۰۰ سال
- معرفی موزه هنرهای معاصر تهران؛ بازتابی از هنر ایران و جهان
- مصرفگرایی و ویرانی زندگی
- پاسخ به سوالات رایج درباره مصرف شیر
- معرفی جنگل فندقلو؛ بهشتی مینیاتوری در اردبیل
- درباره سن پیری بیشتر بدانیم
- اهمیت خواب را جدی بگیرید
- معرفی مسجد شیخ لطف الله، اثری شگفت انگیز از دوران صفویه
- پناهگاه سکوت
- نحوه خوابیدن به خواستههای درونی
- مضرات سیگار از آسیبهای پوستی تا تهدید سلامتی
- در مورد کف پای صاف و باورهای قدیمی
- چگونه با کودکان چاق تعامل داشته باشیم
- چگونه خشم بهاری را کنترل کنیم
- چگونه تشخیص دهیم یک تصویر با هوش مصنوعی ساخته شده؟
- آموزش کامل تهیه سبزه عید با تخم شربتی
- کاهش وزن علمی و بدون برگشت
- چگونه میتوان از اینستاگرام، تیکتاک و گوشیهای همراه فاصله گرفت؟
- کمبود چه مواد غذایی باعث افزایش ابتلا به افسردگی میشود؟
- چطور مامان بابای خودمان باشیم؟
- مادران تلفنهمراه خود را به کودکشان بدهند یا خیر؟
- چرا مردان در بیان احساسات خود موفق نیستند؟
- آیا در برزخ، شفاعت وجود دارد؟
- "همای سعادت" اسطوره یا واقعیت؟!
- گیاهانی که استرس خانه و محل کار را کاهش میدهند
- سیگارهای الکترونیک یک جایگزین توهم زا
- سونامی سالمندی، بحران پیش روی کشور
- قوانین کلاس و مدرسه
- قالب آماده و زیبای پاورپوینت(15)
- ۵ فیلم که همه زنان ایرانی باید تماشا کنند
- شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین»
- قالب زیبای پاورپوینت برای ارائه پروپوزال و دفاع رساله دکترا
- قالب پاورپوینت کادر دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی و طرح دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی زیبا
- پورنوگرافی چیست و چه اثری بر مغز و رابطه جنسی دارد؟
- رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟
- نمونه تدریس درس اول هدیه آسمان پنجم
- قالب پاورپوینت گرافیکی جالب
- اندکی درباره درسپژوهی
- کتاب پسری که جادویی شد
- همه زائران سلطان
- قالب پاورپوینت
- معرفی کتاب
- دوستی با کتاب
- قالب پاورپوینت گرافیکی
- درباره محسن رضایی
- معرفی کتاب
- کتاب راهنمای کامل Interaction access
- درباره امیر کبیر
- کتاب پیوند زخم خورده
- کتاب آموزش علیه آموزش
- خلاصه کتاب سواد بصری
- درباره فخرالدین عراقی
- درباره محسن مهر علیزاده
- تورم به کدام سو میرود؟
- طغیان سرخک