معرفی شاعر برجسته ایرانی
درباره بدر جاجرمی
بدرالدین بن عمر جاجَرمی، ملقب به ملک الشعرا از شاعران سده هفتم بود که بیش از چهار هزار بیت در خصوص توحید، ستایش پیامبر اکرم(ص) و مدح و ستایش خاندان جوینی سرود. قسمت بزرگی از اشعار او را محمد جاجرمی پسر وی در کتاب مونسالاحرار آورده است.
بدرالدین بن عمر جاجَرمی، ملقب به ملک الشعرا از شاعران سده هفتم بود که بیش از چهار هزار بیت در خصوص توحید، ستایش پیامبر اکرم(ص) و مدح و ستایش خاندان جوینی سرود. قسمت بزرگی از اشعار او را محمد جاجرمی پسر وی در کتاب مونسالاحرار آورده است.
در سده هفتم و به دنبال حمله مغولان به ایران کانون های فرهنگی از خراسان به عراق عجم منتقل شد در این دوره وضعیت زبان و ادبیات فارسی مانند بسیاری از دانش های دیگر با دوره های پیش از خود متفاوت شد و به نوعی دچار سستی و نابسامانی گردید؛ چرا که بسیاری از شاعران و ادیبان کشته یا متواری شدند و دیگر از دربارهای ادب دوست و خاندان های فرهنگ پرور خبری نبود امّا در کنار این عوامل مخرب و منفی، در این دوره عوامل مثبتی نیز وجود داشت که رشد زبان و ادبیات و اعتبار ادیبان و اندیشمندان را موجب شد. با انتقال قدرت از خراسان به مرکز ایران، زبان و ادبیات فارسی در ناحیه عراق عجم گسترش یافت و زمینه هایی برای تغییر سبک از خراسانی به عراقی ایجاد شد. در واقع سبک شعری در سده هفتم دنباله سبک نیمه دوم سده ششم یا همان سبک عراقی بود. البته در میان شاعران این دوره افرادی مانند مجد همگر شیرازی و بدر جرجامی بودند که به سبک خراسانی بیشتر اظهار تمایل میکردند و علی الخصوص سبک مولوی در غزل ها و قصایدش نزدیکی تام به روش شاعران خراسان در اوایل سده ششم داشت. در ادامه به گزیدهای از زندگی و سبک شعر بدر جرجامی میپردازیم.
زندگینامه
بدرالدین جاجرمی در جاجرم خراسان دیده به جهان گشود از تاریخ تولّدش اطلاعی در دست نیست، دوران جوانی را در خراسان گذراند و همانجا به کسب علم پرداخت. سپس نزد حاکم اصفهان بهاءالدین محمد جوینی رفت و اشعار و هنر خویش را صرفِ ستایش او کرد و لقب ملک الشعرا گرفت. در آنجا با مجد همگر از شاعران آن دوره آشنا شد و از دانش و تجربه او بهره برد از دیگر اساتید وی می توان به مجد شیرازی و امامی هروی اشاره کرد.
آثار و ویژگی اشعار
مجموع ابیاتی که از این شاعر نامدار به جای مانده حدود چهار هزار بیت است که بیشتر آنها قصیده، غزل، قطعه و رباعی است و فرزندش محمّد آنها را در مونس الاحرار گرد آورده است. مضامین این اشعار غالباً توحید، ستایش پیامبر اکرم(ص) مدح، مرثیه است. بدر جاجرمی با طب و نجوم آشنایی داشته، چنانکه ۲۳۲ بیت درباره اختلاجات اعضا سروده است. اختلاجات اعضاء، یا اختلاجنامه، منظومه در اختلاجات، رسالهای منظوم و در بعضی نسخهها آمیخته به نثر در قالب مثنوی و در حدود ۲۲۰ بیت، دربارۀ جهیدن برخی از اندام ها و اعضای بدن همراه با تعبیر این حرکات و پیشگویی بر پایۀ آنها. از اشارۀ بدرالدین در آغاز این منظومه روشن میشود که وی یک متن منثور دربارۀ اختلاجات اعضاء در دست داشته و همان را به نظم کشیده و شرح و توضیح داده اما به مؤلف اصلی آن اشارهای نکرده است. در پایان برخی نسخهها، تاریخ نظم، ۶۷۵ هجری آمده است. (۱)
وی برای سال های متمادی در خدمت خاندان جوینی بود و بیشتر قصاید خود را در مدح حاکم اصفهان و ستایش شمس الدّین محمد صاحب دیوان، پدر بهاءالدین و برادرش عطاملک جوینی سرود و پس از قتل خواجه شمس الدین به دست مغولان، برای او مرثیه به نگارش درآورد. بیشتر تذکره نویسان رباعی معروف او در مدح صاحب دیوان و جوابیه صاحب دیوان را آورده اند و نیز قصیده بی نقطه بدر را در ستایش بهاءالدین ذکر کرده اند. (۲)
شیوه شاعری جاجرمی متکلّفانه و کوشش شاعر پیوسته بر آن است که صنایع شعری ـ نظیر متشابک، متقاطع، تسمیط، تجنیس، توشیح، ردّالصدر و ردّالعجز و غیره ـ در آن بگنجاند. وی خود را در این شیوه سرآمدِ معاصران شمرده است. به کارگیری صناعات ادبیِ بسیار، شعر او را از لطافت و جاذبه عاری ساخته و همچنین سبکِ قصاید او متأثّر از شعر شاعران خراسانی سده ششم است. (۳)
در اشعار جاجرمی از جهت واژگان، روانی و نرمی زبان و به کارگیری به افراط صنایع بدیعی، نشانههای سبک عراقی آشکار است. این نکته به زادگاه بدر در خراسان و نیز اقامت او در اصفهان و آشناییش با سبک عراقی مرتبط است؛ به خصوص که سده هفتم هجری دورۀ رواج و رونق سبک عراقی به شمار میرود.
پسر وی به نام محمد جاجرمی نیز از فضلای نامدار اواخر سده هفتم و اوایل سده هشتم و مؤلف کتاب مشهور مونسالاحرار فی دقایقالاشعار است که در آن اشعار حدود ۲۰۰ تن از بزرگترین شاعران معاصر پدرش و خودش را آوردهاست. کتاب در ۳۰ باب و به ترتیب موضوع تدوین شده است. مؤلف در دیباچۀ منثور مونس الاحرار، آن را «مجموعه» خوانده و سبب تدوین این کتاب را، اشتیاق و درخواست جمعی از دوستان هنرمند و اهل فضل ذکر کرده است. مؤلف در پایان همین دیباچه، فهرست موضوعی ۳۰ باب و نیز اسامی شاعرانی که نمونۀ اشعارشان در این مجموعه آورده است، به دسـت میدهـد. موضوع باب ها، شامل انواع شعر (قالب های شعری)، صنایع ادبی، انواع ادبی و بسیاری موضوعات پراکندۀ دیگر، مانند مربعات، تشبیهات، مراثی، لغز و معمیات، اشعار مصور و اختیارات قمر، تواریخ، ملزومات و اختلاج المنظوم است. از ویژگی های مهم این مجموعه ذکر نام و اشعار شاعرانی است که از دیگر منابع اطلاعاتی از آنان به دست نمیآید.
از ویژگی های دیگر این مجموعه ثبت اشعار به طور کامل (و نه منتخب اشعار) است. همچنین نقل ۱۳ رباعی از خیام که در باب هجدهم مونس الاحرار، به دنبال یکدیگر آمده است و از کهنترین و اصیلترین نمونههای رباعیات خیام به شمار میرود. افزون بر این، ذکر سرودههایی از شاعران مشهور مانند فردوسی، سعدی، نظامی، ناصرخسرو و بسیاری از شاعران قدیم خراسان که نسخههای اصیلی از اشعار آنان در دست نیست، راه را برای بسیاری از تحقیقات ادبی گشوده است. به دلایل یاد شده مونس الاحرار را اثری گرانبها، معتبر و در نوع خود کمنظیر دانستهاند که تلاش مؤلف و دقت بسیار وی در جایجای آن پیدا ست. (۴)
در یکی از اشعار جاجرمی آمده است:
کسی کز کوی دلدارم بر آید مرا دیدارش از جان خوشتر آید
وگر خورشید روی او ببینم در آن ساعت شب هجرم سر آید
اگر خورشید رخسارش بتابد ز هر جانب چو خور سیصد بر آید
وگر بادی کند بر زلف او راه از او صد سال بوی عنبر آید.
زهی آرام جانی کز لطافت اگر خواهی لبت جان پرور آید
یقین دانم که در میدان عشقت چو من بیچاره عاشق کمتر آید
مرا از تو به جز پرسش طمع نیست ز دستت این قدر دانم بر آید
بحق دوستی کش گیری چو بدر از عشق تو از پا در آید
خاموشی:
سرانجام این ادیب و شاعر برجسته در ۶۸۶ هجری دیده از جهان فروبست.
منابع:
۱- . آقابزرگ، الذریعة، تهران، ۱۳۶۲ش، ص۱۱۰
۲- دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء دولتشاه سمرقندی، چاپ محمد عباسی، تهران، ۱۳۳۷، ج۱، ص۲۴۲
۳- ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۳، تهران، ۱۳۶۳، ص۵۶۳
۴- قزوینی، محمد، بیست مقاله، تهران، ۱۳۶۳ش، ص۱۸۷
مطالب مرتبط
تگها
- ملک الشعرا
- زندگی ملک الشعرا
- معرفی ملک الشعرا
- اشعار ملک الشعرا
- آثار ملک الشعرا
- زندگینامه ملک الشعرا
- در باره ملک الشعرا
- بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- معرفی بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- زندگی بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- زندگینامه بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- در باره بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- آثار بدرالدین بن عمر جاجَرمی
- اشعار بدرالدین بن عمر جاجَرمی
مطالب پربیننده
- زندگی نامه مسعود پزشکیان
- رابطه زناشویی برنده و بازنده ندارد
- درباره دوران بحرانی نوجوانی
- بازار کرمان با قدمت ۶۰۰ سال
- معرفی موزه هنرهای معاصر تهران؛ بازتابی از هنر ایران و جهان
- مصرفگرایی و ویرانی زندگی
- پاسخ به سوالات رایج درباره مصرف شیر
- معرفی جنگل فندقلو؛ بهشتی مینیاتوری در اردبیل
- درباره سن پیری بیشتر بدانیم
- اهمیت خواب را جدی بگیرید
- معرفی مسجد شیخ لطف الله، اثری شگفت انگیز از دوران صفویه
- پناهگاه سکوت
- نحوه خوابیدن به خواستههای درونی
- مضرات سیگار از آسیبهای پوستی تا تهدید سلامتی
- در مورد کف پای صاف و باورهای قدیمی
- چگونه با کودکان چاق تعامل داشته باشیم
- چگونه خشم بهاری را کنترل کنیم
- چگونه تشخیص دهیم یک تصویر با هوش مصنوعی ساخته شده؟
- آموزش کامل تهیه سبزه عید با تخم شربتی
- کاهش وزن علمی و بدون برگشت
- چگونه میتوان از اینستاگرام، تیکتاک و گوشیهای همراه فاصله گرفت؟
- کمبود چه مواد غذایی باعث افزایش ابتلا به افسردگی میشود؟
- چطور مامان بابای خودمان باشیم؟
- مادران تلفنهمراه خود را به کودکشان بدهند یا خیر؟
- چرا مردان در بیان احساسات خود موفق نیستند؟
- آیا در برزخ، شفاعت وجود دارد؟
- "همای سعادت" اسطوره یا واقعیت؟!
- گیاهانی که استرس خانه و محل کار را کاهش میدهند
- سیگارهای الکترونیک یک جایگزین توهم زا
- سونامی سالمندی، بحران پیش روی کشور
- قوانین کلاس و مدرسه
- قالب آماده و زیبای پاورپوینت(15)
- ۵ فیلم که همه زنان ایرانی باید تماشا کنند
- شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین»
- قالب زیبای پاورپوینت برای ارائه پروپوزال و دفاع رساله دکترا
- قالب پاورپوینت کادر دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی و طرح دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی زیبا
- پورنوگرافی چیست و چه اثری بر مغز و رابطه جنسی دارد؟
- رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟
- نمونه تدریس درس اول هدیه آسمان پنجم
- قالب پاورپوینت گرافیکی جالب
- اندکی درباره درسپژوهی
- کتاب پسری که جادویی شد
- همه زائران سلطان
- قالب پاورپوینت
- معرفی کتاب
- دوستی با کتاب
- قالب پاورپوینت گرافیکی
- درباره محسن رضایی
- معرفی کتاب
- کتاب راهنمای کامل Interaction access
- درباره امیر کبیر
- کتاب پیوند زخم خورده
- کتاب آموزش علیه آموزش
- خلاصه کتاب سواد بصری
- درباره فخرالدین عراقی
- درباره محسن مهر علیزاده
- تورم به کدام سو میرود؟
- طغیان سرخک