بازبینی لوایح FATF علیرغم تصویب مجلس، در شورای نگهبان رد و برای بررسی بیشتر به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد که همچنان هم بلاتکلیف مانده است. این لایحه در روابط بین الملل و رفع تحریم ها به ویژه تحریم های مالی ایران نقش بسزایی دارد، لذا این موضوع همواره در کانون توجهات قرار دارد.

تجربه نشان داده که نپیوستن ایران به FATF تاکنون مشکلات زیادی را برای کشور به همراه داشته که عدم توانایی پرداخت پول به سازمان جهانی بهداشت برای دریافت واکسن کرونا تنها یک نمونه از آن است. بنابراین لازم است با توجه به شرایط جدید این مساله مورد باز بینی قرار بگیرد. بحث بازبینی لوایح FATF از جمله مواردی است که علیرغم تصویب مجلس، در شورای نگهبان رد و برای بررسی بیشتر به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد که همچنان هم بلاتکلیف مانده است. از آنجا که این لایحه در روابط بین الملل و رفع تحریم ها به ویژه تحریم های مالی ایران نقش بسزایی دارد، لذا این موضوع مجدد در کانون توجهات قرار گرفت و رهبر انقلاب و رییس جمهوری، بر بازبینی آن تاکید کردند. در همین ارتباط بود که "لعیا جنیدی" معاون حقوقی رییس جمهوری ، آذرماه سال جاری از موافقت رهبر معظم انقلاب با درخواست دولت برای تمدید مهلت بررسی لوایح «اف ای تی اف» در مجمع تشخیص مصلحت نظام خبر داد. لعیا جنیدی در این باره توضیح داد که با موافقت رهبری، مهلت بررسی لوایح باقی مانده در مجمع تشخیص مصلحت نظام تمدید شده است. این اقدام مقام معظم رهبری مبنی ‌بر اینکه دوباره موضوع FATF بررسی شود، خود بیانگر اهمیت آن است و اینکه نمی‌توان آن را نادیده گرفت و به بلاتکلیف ماندن آن ادامه داد.

FATFچیست؟

«کارگروه اقدام مالی» FATF یا(Financial Action Task Force)، در سال ۱۹۸۹ و به‌دستور گروه هفت (G۷) تاسیس شد و مقر آن در پاریس است. این کارگروه یک سازمان فرادولتی است که تلاش دارد با اجرای سیاستها و استانداردهای خود، جرایم مالی نظیر پولشویی، تامین مالی تروریسم و سایر تهدیدهای مربوط به سیستم مالی بین المللی را تحت نظارت قرار داده و از بروز آن جلوگیری نماید.

اما از آن جا که جرایم مالی و پولشویی مرتب در حال تغییر بوده و راه های جدیدی را برای انتقال فعالیتهای اقتصادی به دست می آورند، لذا استانداردهای این سازمان هم مرتب در حال تغییر است. بیشترین اعضا این کارگروه هم از کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی هستند. از شرایط اصلی عضویت در این کارگروه نیز داشتن جمعیت بالا، تولید ناخالص داخلی قابل توجه، بخش بانکی توسعه‌یافته و ... است که مضاف بر این موارد اعضا بایستی در سایر سازمان های بین المللی مهم نیز عضو باشند. سازمان های مهم بین المللی نظیر پلیس بین الملل، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)و بانک جهانی از جمله آن ها هستند.

در تشریح لوایح چهارگانه اف ای تی اف و سرنوشت هر یک از آن ها در مجاری قانونی ایران لازم به یادآوری است که لوایح مذکور عبارتند از :"اصلاح قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم"، "اصلاح قانون مبارزه با پولشویی"، "الحاق ایران به کنوانسیون جرایم سازمان‌یافته فرا ملی (پالرمو)" و "الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین مالی تروریسم(CFT)".

از چهار لایحه اشاره شده تا کنون لوایح «اصلاح قانون مبارزه با تروریسم» و «اصلاح قانون مبارزه با پولشویی» به تصویب رسیده اند اما لوایح" الحاق ایران به پالرمو و سی اف تی" که در دی ماه سال گذشته و در پی تصویب مجلس و رد شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد، همچنان بلاتکلیف باقی مانده اند.

دلایل منتقدان هم مواردی نظیر نشت اطلاعات نظام مالی ایران به گروه اقدام مالی و سایر کشورها، ابهام در تعریف تروریسم، اجرای قطعنامه های سازمان ملل و ... است که البته دولت پس از پاسخ دادن به منتقدان تاکید کرده که تعامل با گروه اقدام مالی از سالها قبل در زمره برنامه‌های شورای عالی مبارزه با پولشویی قرارداشته و اقداماتی که منجر به تعلیق اقدامات مقابله‌ای علیه ایران شده‌اند نیز منحصر به دولت فعلی نیست. بدین ترتیب تعامل با گروه ویژه اقدام مالی، ضرورتی است که مستقل از بحث برجام و دولت کنونی است و درحال حاضر ۱۹۸ کشور، پذیرفته‌اند که توصیه‌های گروه اقدام مالی را اجرا نمایند.

پیوستن به اف ای تی اف به نفع جامعه است

شرایط کنونی نشان می دهد که برای برقراری ارتباط در جامعه بین الملل ایران هم به مانند سایر کشورها، نیازمند عضویت در بسیاری از این معاهده های بین المللی است. لوایح FATF نیز به گونه ای است که همه کشورهای عضو آن را پذیرفته و نیازی به مخالفت با آن را نداشته و در حال پیشرفت و توسعه برنامه های خود هستند.

یکی از محاسن اصلی پیوستن به FATF انجام تراکنش های مالی با سایر کشورهاست که می تواند ضررهای جبران ناپذیری به اقتصاد و حتی سلامت جامعه وارد نماید. به عنوان مثال و بنابر اظهارات علی ربیعی، سخنگوی دولت در نشست خبری دی ماه سال جاری، به دلیل مشکلات در نقل و انتقال پول به خارج از کشور برای خرید واکسن کرونا، این اقدام به تعویق افتاد. هرچند بر زبان راندن کلمه «تعویق» در اقدامات مربوط به کرونا ساده به نظر می رسد، اما باید در نظر داشت با تاخیر هر روز و هر لحظه فرایند تامین واکسن جان عده ای از هموطنان به مخاطره می افتد که این امر تنها برای خانواده ها و کسانی که در بیمارستان ها بستری بوده و از وضعیت بحرانی برخوردار هستند، قابل درک است!

مضاف بر این در دنیای کنونی نمی توان منکر ارتباط با سایر کشورها بود. قلب تپنده توسعه و پیشرفت به صورت عملیاتی از اقتصاد آغاز شده و اقتصاد نیز در پرتو ارتباطات مسالمت آمیز در سطح جهانی شکوفا می شود. به گفته «آلبرت بغزیان» کارشناس مسایل اقتصادی، با پیوستن ایران به FATF درآمدهای نفتی افزایش می یابد. پیوستن به FATF به حدی از اهمیت برخوردار است که به گفته وی، حتی در صورت برداشته شدن تحریم های آمریکا، و عدم عضویت ایران در این کارگروه اقدام مالی، عملاً هیچ اتفاق مثبتی برای اقتصاد کشور رخ نمی دهد.

انتظار می رود که با شکست «ترامپ» و رفتن وی از کاخ سفید، شرایط بهتری برای جامعه بین الملل و ایران به وجود آمده و از فشارهای نامتعارف نیز کاسته شود. این رخداد به همراه پیوستن ایران به FATF می تواند شرایط اقتصادی و به تبع آن سیاسی و اجتماعی بهتری را برای کشور مهیا کند.

«سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» (OECD) در طول یکسال چندین بار کشورها را به لحاظ ریسک سرمایه گذاری اقتصادی از یک(ریسک سرمایه گذاری پایین) تا۷(ریسک سرمایه گذاری بالا) رتبه بندی می کند که به نوعی مبنای عمل بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا محسوب می شود. بهترین رتبه ایران در این حوزه عدد ۴ بوده که مربوط به دولت اصلاحات است و پس از آن در دولت نهم و دهم رتبه ایران در بدترین حالت یعنی ۷ قرار داشت. تنها در دوره کوتاهی و بعد از برجام این رتبه به ۵ رسید که دوامی نداشته و ایران مجددا به لیست سیاه این سازمان وارد شد.

در این شرایط حتی دسترسی به غذا و دارو نیز که آمریکا مدعی خارج بودن آنها از دایره تحریم ها است، در صورت تداوم حضور ایران در لیست سیاه دشوار به نظر می رسد. این نکته بسیار مهم و اساسی است که سرمایه گذاران در بحث سرمایه گذاری بسیار محتاط عمل کرده و حتی کوچکترین اتفاقات رسانه ای را در سرمایه گذاری خود لحاظ می کنند. بنابراین نمی توان در هیچ شرایطی منکر اهمیت FATF بود. شاید افراد برای سفر و گردشگری بسیاری از تبلیغات سوء رسانه ای در مورد ایران را در نظر نگیرند اما بی تردید این شرایط برای سرمایه گذاری صادق نیست.

هم اکنون شرایط جامعه جهانی - و به ویژه نتایج انتخابات آمریکا- به شکلی است که می توان بهترین بهره برداری از آن را داشت، بنابراین از دست دادن این لحظه های ارزشمند چندان منطقی به نظر نمی رسد.