خسرو سینایی کارگردان مطرح سینمای ایران و فیلم معروف عروس آتش ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ چشم از جهان هستی فروبست، او در طول عمر هنری خود آثار ارزشمندی را تولید و کارگردانی کرد که از جمله آنها می توان به تهران امروز، یار در خانه، در کوچه‌های عشق، کوچه پاییز، گفت‌وگو با سایه، مثل یک قصه، کویر خون و جزیره رنگین اشاره کرد.  

خسرو سینایی ۲۹ دی ۱۳۱۹ در ساری متولد شد. او مدرک خود را در رشته کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی از آکادمی هنرهای نمایشی و مدرکش در زمینه تئوری موسیقی را از کنسرواتوآر وین دریافت کرد. او از ۱۳۴۶ خورشیدی در وزارت فرهنگ و هنر شروع به فعالیت کرد و در ادامه، همکاری‌اش با تلویزیون را در ۱۳۵۲ خورشیدی آغاز کرد. سپس در ۱۳۵۸ یک فیلم سینمایی با عنوان "زنده باد..." ساخت. او در ۱۳۸۴ خورشیدی فیلم کوتاه «فرش، اسب، ترکمن» را از مجموعه معروف "فرش ایرانی" کارگردانی کرد.

آثار

خسرو سینایی به عنوان فیلمسازی که برای اهداف و مقاصد مادی و تجاری، هرگز ارزش های صنفی و هنری خود را زیر پا نگذاشت، شناخته می شود و همچنین بر جنبه های سینمایی تاثیرگذاری بسیاری گذاشت. برای مثال او در فیلم "تهران امروز" که آن را در ۱۳۵۶ خورشیدی ساخته شد، بیننده را به زمان گذشته می برد و بسیاری از اماکنی را که در آن روزگار محل رفت‌وآمد، تفریح، آموزش و کار جوانان بوده است در قاب یک فیلم سینمایی به تصویر می کشد. این فیلم بیشتر یک اثر نوستالژی به شمار می رود و سعی دارد تا تهران سنتی و مدرن را برای مخاطب تداعی کند.

 فیلم "گفت‌وگو با سایه" در دهه ۸۰ ساخته شد. این اثر یک اثر مستند داستانی بر پایه فیلم‌هایی است که صادق هدایت دیده و همچنین تحقیقاتی را دربرمی گرفت که "حبیب احمدزاده" انجام داده بود.

 سینایی در خصوص این فیلم گفته است: "سعی کردم با رعایت جنبه‌های انصاف و اطلاعاتی که در دسترس است و فیلم‌هایی که صادق هدایت دیده بود یک مستند داستانی بسازم. نکته اصلی اینجاست، بسیاری از اشخاصی که راجع به صادق هدایت اظهار نظر می‌کنند آن فیلم‌ها را ندیده بودند؛ بنابراین باید اثری ساخته می‌شد که نه بت‌شکنی کند و نه بت‌سازی و در عین حال یک تحقیق جدی باشد.  آقای جهانگیر هدایت برادرزاده صادق هدایت بعد از دیدن فیلم گفت این اثر تا حدود ۸۰ درصد به واقعیت زندگی او نزدیک است ".(۱)

فیلم "در کوچه‌های عشق" که محصول ۱۳۶۹ خورشیدی است با تهیه، تدوین، موسیقی و کارگردانی خسرو سینایی به روی پرده سینما رفت؛ این فیلم، داستان جوانی‌ است که در آغاز جنگ همراه خانواده‌اش از آبادان مهاجرت کرده اما با پایان جنگ همراه پدرش به آبادان بازمی‌گردد. در میان ویرانی‌ها و در کوچه‌های خالی شهر، به دوستان کودکی و عشق‌ قدیم و... می‌اندیشد و در نهایت، تصمیم به بازگشت قطعی می‌گیرد.

آخرین فعالیت او در ۱۳۹۳ خورشیدی و مربوط به ساخت فیلم مستند "جزیره رنگین" است که خودش آن را تهیه کرده بود. فیلمنامه این فیلم با اقتباس آزاد از زندگی "احمد نادعلیان" نوشته شده بود. فیلم بهانه‌ای است برای آنکه بتوان گوشه‌ای از جذابیت‌های جزیرهٔ هرمز را در سینمای ایران ثبت کرد و به تصویر کشید و بدین وسیله آن را در اذهان مخاطبان ماندگار ساخت. در این فیلم شماری از بازیگران بومی جزیرهٔ هرمز به ایفای نقش پرداختند و فیلم ۶ دی ۱۳۹۴ در سینماهای ایران اکران شد. (۲)

 موفقیت‌ها و جوایز

سینایی که فیلمسازی فراتر از مرزها بود در ۱۳۸۷ خورشیدی فیلمی مستند با عنوان "مرثیه گمشده" ساخت که او در این فیلم مهاجرت هزاران لهستانی به ایران را در سال‌های ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ میلادی به تصویر کشید که به خاطر این فیلم موفق به دریافت نشان ویژه کشور لهستان هم شد. او همچنین لوح زرین بهترین کارگردانی را در دومین دوره جشنواره فیلم فجر، برای فیلم" هیولای درون" در ۱۳۶۲ خورشیدی دریافت کرد. سینایی همچنین سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را در ۱۳۷۸ خورشیدی و در هجدهمین جشنواره فیلم فجر برای کارگردانی فیلم معروف "عروس آتش" از آن خود کرد.

دیدگاه سینایی درباره سینما

سینایی این اواخر از شرایط حاکم بر سینما ناخشنود بود. او می‌گفت:" در شرایط موجود سینما هرکاری بخواهیم، انجام بدهیم به بن‌بست می‌خوریم. من سعی‌ام را می‌کنم اما باید ببینم به کجا می‌رسم. موضوعاتی هست که اگر بشود، انجام می‌دهم اما در نهایت اصراری برای انجام آن ندارم زیرا عملاً دیدم که سینما مخارجش را از طریق گیشه‌اش مشخص می‌کند و به هر دلیلی در زمان اکران آن را می‌سوزاند. با توجه به فعالیت‌هایی که تاکنون داشته‌ام و در این سنی که هستم، شرایطی ندارم که بخواهم بگویم اثر شاهکاری ساخته‌ام."(۳)

سینایی از نگاه دیگران

 او فیلمسازی است که از نگاه بسیاری از اهالی سینما هرگز دیدگاه خود را فدای جنبه‌های تجاری سینما نکرد و در عین حال از جنبه های مختلف تاثیرگذاری زیادی بر سینما داشت. حمید فرخ‌نژاد بازیگر مطرح این روزهای سینما که حضورش را در عرصه فیلم و بازیگری به نوعی مدیون سینایی می داند در گفت‌وگویی درباره سینایی گفته بود: "سال ۶۸ با ارائه طرح فیلم سینمایی "در کوچه‌های عشق" با سینایی آشنا شدم و کارم را در سینما شروع کردم. در تعدادی از کارهای کوتاه و بلند دیگر در کنارشان بودم تا اینکه به "عروس آتش" رسیدیم. طرح این کار را من ارائه دادم و بعد که درگیر ماجراهای تولید فیلم شدیم به این نتیجه رسیدند که نقش فرحان را من ایفا کنم و سینما به ویژه بازیگری برایم به صورت جدی با خسرو سینایی و نگاه ویژه او آغاز شد. مهم‌ترین ویژگی سینایی که باید آن را قدر دانست، این است که او دارای یک نگاه نادر در سینمای ایران است به ویژه این روزها که فروش و سینمای تجاری حرف اول را می‌زند و سینماگران بیشتر به دنبال منفعت مالی هستند. سینایی در سینما به دنبال نگاه خود بود و هرگز نگاه هنری خود را قربانی موج روز نکرد و پای قول خود با سینما ماند."(۴)

غروب فیلمساز

خسرو سینایی مدتی پیش به منظور انجام یک عمل جراحی به بیمارستان مراجعه کرد و بعد از مدتی مرخص شد اما به علت عفونت ریه و ابتلا به کرونا دوباره در بیمارستان بستری شد و در نهایت در ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ درگذشت.

پی‌نوشت:

۱ – خبرآنلاین، ۲۲ دی‌ماه ۱۳۹۷

۲- همشهری‌آنلاین، ۱۵ بهمن‌ماه ۱۳۹۸

۳- اعتمادآنلاین، شنبه ۲۲ دی‌ماه ۱۳۹۷

۴- پایگاه خبری پانا، چهارشنبه ۷ شهریورماه ۱۳۹۷