کتاب حکمروایی نوین شهری: رویکردها، مفاهیم، مسائل و چالش‌ها (جلد دوم)، حاوی مطالب ارزشمندی از استادان برجسته مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهری، با رویکرد میان رشته‌ای، انتقادی و کاربردی متمرکز بر این حوزه نگاشته شده.

در جلد دوم این اثر، مقالاتی با درون‌مایهٔ نهادهای اجتماعی در مدیریت شهری (شورایاری، سازمان‌های محله‌محور و طرح مدیریت محله)، بازشناسایی چالش‌های حقوقی شهرداری به منزلهٔ نهاد اجتماعی و همچنین مقالاتی دربارهٔ بررسی سیر تحول شهرداری تهران، از سازمانی خدماتی تا نهادی اجتماعی وجود دارد.

در شهرهای در حال پیشرفت پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی شهری، بخش ضروری و مهم فعالیت‌های سیاست‌‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای مدیریت شهر است. با وجود داشتن شباهت‌ها، نباید این نوع پژوهش‌ها را همانند پژوهش‌های بنیادی دانشگاهی دید؛ زیرا تعریف مدیران و کارگزاران و فعالان پژوهش شهری، با تعریف‌های رایج در کتاب‌های برنامه‌‌ریزی و مدیریت شهری دانشگاه‌ها متفاوت است.

طبق نظریات مدیران شهری، پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی شهری، باید بتواند دانش فرهنگی عمومی حیاتی برای زیستن در شهر و نیازهای شهری، فعالیت شهری و کسب‌ و کار و اشتغال در محیط شهری را برآورده کند؛ بنابراین پژوهش‌های یاد شده، باید رویکردی کیفی و فرارشته‌ای داشته و از دستاورد حوزه‌های مختلف علوم انسانی مانند جغرافیا، برنامه‌ریزی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مانند این‌ها به گونه‌ای کارآمد و سودمند بهره ببرد تا به کار مدیریت شهر و زندگی در شهر بیاید.

همانطور که می‌دانید هم اکنون پژوهش اجتماعی و فرهنگی شهری، تحت تأثیر دگرگونی‌های تاریخی و فناورانه، نیازهای نو شونده و اقتضائات جامعه شهری، نیازمند بازتعریف است. افزون بر این باید دانست که رویکردها و بینش غالب پژوهش اجتماعی و فرهنگی شهری که در سایر جوامع رایج هستند، ضرورتاً راهگشای مسائل و مشکلات همه جامعه‌ها نیستند و هر جامعه‌ای باید به اقتضای موارد منحصر به‌ فردی که با آن‌ها درگیر است، رویکرد و روش متناسبی را در پیش گیرد.

بر این اساس تحقیقات اجتماعی و فرهنگی شهری، خود نوعی فعالیت فرهنگی مرتبط به جامعه هدف است و افرادی که در کار پژوهش شهری هستند، نخبگان فعالان فرهنگی هستند که در راستای تحقق هدف‌های توسعه‌گرا، بهبود وضعیت شهر را توسعه می‌هند.

در بخشی از کتاب حکمروایی نوین شهری: رویکردها، مفاهیم، مسائل و چالش‌ها (جلد دوم) می‌خوانیم:

برای تعریف وضعیت مطلوب فرهنگی نهاد شهرداری، باید فرایندی را که شامل مراحل زیر است، طی کنیم: 1) مشخص کردن تعریفی از نهاد اجتماعی؛ 2) مشخص کردن مهم‌ترین ویژگی نهاد در ارتباط با وضعیت مطلوب فرهنگی حاکم بر آن و ارائه تعریفی عام از وضعیت مطلوب فرهنگی یک نهاد با استفاده از مفاهیم نظریه روش تحلیل گفتمان طرح شده در بخش نخست مقاله؛ 3) ترسیم وضعیت مطلوب فرهنگی شهرداری با استفاده از آگاهی‌های به دست آمده در دو مرحلۀ قبل. در این قسمت به دو مرحلۀ نخست می‌پردازیم و برای ورود به مبحث نهایی یعنی ترسیم وضعیت مطلوب فرهنگی شهرداری به منزلۀ نهاد اجتماعی، آماده می‌شویم.

از آنجا که به مرحلۀ نخست و بخشی از مرحلۀ دوم این فرایند در کوششی دیگر (فاضلی و فتاحی، 1390) پرداخته شده است، در ارتباط با این مراحل صرفاً به ارائه مختصری از آن در این بخش اکتفا می‌شود. به اعتقاد ما، نهاد مجموعه‌ای از انتظارات فردی به اشتراک گذارده شده دربارۀ کنش جمعی خود تحکیم‌بخش در یک موقعیت اجتماعی است که به یک یا چند نیاز در درون جامعه پاسخ گفته و دارای ابزار ارتباطی خاص خود برای برقراری روابط در درون و بیرون از ساختار خود بوده و اهداف، قواعد و سنت‌ها دربارۀ اینکه کارها در درون آن چگونه باید انجام بگیرد، با ارزش‌ها اشباع شده است. نهاد به کمک ابزار ارتباطی، اشباع ارزشی و انتظارات فردی مشترکی که میان کنشگران ایجاد می‌کند، خصیصۀ هماهنگ کننده بودن دارد و فائق آمدن بر مسئله هماهنگی برای کنش جمعی را تسهیل می‌سازد (فاضلی و فتاحی، 1390).

فهرست مطالب
پیشگفتار
شهرداری به منزلۀ یک نهاد اجتماعی؛ طرح انتقادی برخی مباحث نظری پایه/ دکتر سید محمود نجاتی‌حسینی
مقدمه
دلالت‌های جامعه‌شناختی «نهاد اجتماعی»
دلالت‌های فضای مفهومی برای تعبیر از شهرداری
سناریوهای محتمل مفهومی برای تعبیر اجتماعی از شهرداری
مدعیات ایدۀ شهرداری به منزلۀ نهاد اجتماعی: یک ارزیابی درون گفتمانی
الزامات و ملزومات ایدۀ شهرداری به‌منزلۀ نهاد اجتماعی
نتیجه‌گیری
وضعیت مطلوب فرهنگی شهرداری به‌منزلۀ نهاد اجتماعی در افق چشم‌انداز 1404/ سجاد فتاحی/ دکتر محمد فاضلی
مقدمه
تحلیل گفتمان
ترسیم وضعیت مطلوب فرهنگی نهاد اجتماعی
وضعیت مطلوب فرهنگی شهرداری به‌منزلۀ نهاد اجتماعی
استلزامات حاکم شدن گفتمان حقوق شهروندی بر فضای فرهنگی شهرداری
نتیجه‌گیری
کتابنامه
چشم‌انداز وضعیت مطلوب
مدیریت شهری در افق 1404/ دکتر غلامرضا کاظمیان
مقدمه
تبیین نظری مدل مطلوب مدیریت شهری
وضعیت مطلوب و ممکن مدیریت شهری در افق 1404
کتابنامه
امکان یا امتناع تبدیل شهرداری از سازمان خدماتی به نهادی اجتماعی: توجه به راهکارهای همکاری و شراکت با سازمان‌های داوطلبانه/ دکتر حسین ایمانی‌جاجرمی
مقدمه
طرح مسئله
چهارچوب مفهومی
گونه‌های سازمان‌ها
تجربه‌ها همکاری مدیریت شهری با جامعۀ مدنی
تجربه‌های بین‌المللی شهرداری‌ها
نتیجه‌گیری
کتابنامه
بازشناسایی چالش‌های حقوقی شهرداری به‌منزلۀ نهاد اجتماعی/ دکتر پیروز حناچی/ زینب تقی‌پور اناری
مقدمه
مدیریت شهری
تحولات مدیریت شهری در کشورهای اروپایی
سیر تجارب مدیریت شهری در ایران
مدیریت شهری به‌منزلۀ نهاد اجتماعی
1. مدیریت عمومی: تمرکززدایی سازمانی، تشکیل و تقویت نهادهای مدنی؛
2. مدیریت اجتماعی: سرمایۀ اجتماعی، مشارکت شهروندان.
نتیجه‌گیری
کتابنامه
زوریخ الگویی برای مشارکت شهروندی/ دکتر محمد سلطانی‌فر/ دکتر شهناز هاشمی
مقدمه
استراتژی زوریخ 2025
شهرداری سوئیس و ساختار محلی شهر زوریخ
مدیریت شهری زوریخ؛ حکمرانی محلی مردمی
زوریخ؛ مشارکت شهروندان در توسعۀ فرهنگ‌های محلی
تعامل شهرداری زوریخ با بخش خصوصی در بخش فرهنگ
توسعۀ همکاری‌های هنری
وضعیت موجود و مطلوب شهروندی اجتماعی در تهران و راهکارهای ارتقای آن/ دکتر محمد‌حسین پناهی/ دکتر احمد غیاثوند
مقدمه
مبانی نظری
روش‌شناسی پژوهش
نتایج پژوهش
نتیجه‌گیری
کتابنامه
اهداف، وظایف و مأموریت‌های مدیریت شهری در شرایط شکل‌گیری نهاد اجتماعی/ دکتر محمد فاضلی/ سجاد فتاحی
مقدمه
سه رویکرد به نهاد اجتماعی
تعاریف نهاد
برساختن تعریفی برای نهاد
نهاد مناسب
بررسی دو نمونۀ تجربی از نهادسازی
شهرداری به‌ منزلۀ نهاد اجتماعی
نتیجه‌گیری
کتابنامه
هویت، شهروندی فرهنگی و نقش شهرداری‌ها/ دکتر احمد رضایی/ نریمان محمدی
مقدمه
هدف پژوهش
روش تحقیق
مبانی نظری: از شهروندی کلاسیک به شهروندی پست‌مدرن
پست‌مدرنیسم و نظریۀ شهروندی
گذری بر وضعیت شهروندی در ایران
گذار از شهروندی کلاسیک به شهروندی فرهنگی
شهرداری و نقش آن در گذار از شهروندی کلاسیک به شهروندی فرهنگی
نتیجه‌گیری
کتابنامه
نهادهای اجتماعی در مدیریت شهری؛مرور سه تجربه در ایران (شورایاری، سازمان‌های محله‌محور (CBOs)، طرح مدیریت محله) / دکتر عبدالحسین کلانتری
کاوه مظفری
پیام روشنفکر
مقدمه
مدیریت شهری سنتی
مدیریت شهری نوین و مشارکتی
سرمایۀ اجتماعی
مشارکت
تجارب نهادسازی در مدیریت شهری ایران
نتیجه‌گیری
کتابنامه
شناخت وضعیت اعتماد نهادی و عوامل مؤثر بر اعتماد نهادی به شهرداری تهران/ دکتر سید احمد فیروزآبادی
مقدمه
چهارچوب نظری
روش‌شناسی
بررسی روایی سنجه‌ها
روش انتخاب حجم نمونه، واحد تحلیل، سطح سنجش، حجم نمونه، سطح تحلیل
برآورد حجم نمونه
یافته‌های پژوهش
اعتماد نهادی
اعتماد نهادی به شهرداری
نتیجه‌گیری
کتابنامه
رابطه قدرت و نقش شهرداری در شکل‌گیری نشانه‌های شهری مدرن تهران؛ مطالعه موردی: شمس‌العماره، برج آزادی، برج میلاد/ دکتر رحمت‌الله صدیق‌سروستانی/ افشین خاکی‌نجف‌آبادی
مقدمه
ادبیات نظری
روش تحقیق
ابزار گردآوری اطلاعات
یافته‌های پژوهش
نتیجه‌گیری
کتابنامه
بررسی سیر تحول شهرداری تهران از سازمانی خدماتی تا نهادی اجتماعی/ دکتر شریف مطوف/ مرجان شاهرخیان
مقدمه
بیان مسئله
پرسش‌های پژوهش
فرضیه‌های پژوهش
چهارچوب نظری پژوهش
یافته‌های پژوهش
نتیجه‌گیری
کتابنامه
جایگاه نظارت همگانی در حوزه نهاد اجتماعی شهرداری/ محمدحسن شربتیان
مقدمه
طرح مسئله
اهمیت موضوع
نظارت همگانی
نتیجه‌گیری
پیشنهادها
کتابنامه