کتاب دانستنی‌های استراتژیک بحران نوشته‌ی چارلز بوبیون، به چگونگی توسعه موازی مدیریت بحران و مدیریت استراتژیک می‌پردازد و درمورد ضرورت و اهمیت دیدگاه آن‌ها بحث می‌کند.

کتاب دانستنی‌های استراتژیک بحران (Strategic Crisis Management) نشان می‌دهد که نقاط اشتراک زیادی بین این دو حوزه وجود دارد که نشان دهنده ارتباط نزدیک بین آن‌هاست. همچنین تفاوت‌هایی که از منبع‌های متفاوت به دست آمده نیز فرصتی برای برقراری ارتباط بین این دو حوزه را نشان می‌دهد.

دولت‌ها با بحران‌های بسیار زیادی مواجهه هستند که غالباً متشکل از تهدیدهای جدید می‌باشند. این اصل فراتر از مرزهای ملی گسترش‌ یافته و اثرات اقتصادی ناگواری به همراه دارد. گزارش OECD در ارتباط با خطرات آتی جهانی، خبر از آسیب‌پذیری‌های اقتصاد جهانی مرتبط به هم می‌دهد.

با پیدایش بحران‌های مالی و پولی، رهبران جهانی کاملاً هشیارند که خطرات سیستماتیک آتی باعث به چالش کشیدن بازیابی اقتصادی، انسجام اجتماعی و حتی پایداری سیاسی می‌شوند. دولت‌ها، همیشه بایستی به فکر اداره این رویدادهای مخرب باشند و البته اعتماد شهروندان به دولت‌ها، مستقیماً بر چگونگی واکنش دولت‌ها در وضعیت بحرانی، تأثیر می‌گذارد. بیشتر دولت‌های OECD این ارزیابی‌های ریسک و چشم‌انداز بحران را مورد بررسی قرار دادند و سیستم‌های مدیریت بحران، طی دهه‌های گذشته، تغییرات زیادی کرده‌اند تا به این قالب جدید، رسیده‌اند. با این‌ وجود برخی بحران‌ها ادامه داشته و چالش‌ها، به سیستم‌های بدتر و جدیدتری تبدیل‌ شده‌اند.

طبق گزارش چارلز بوبیون (Charles Baubion)، موضوع مدیریت بحران را به صورت مسائل اصلی حاکمیتی تعیین می‌نماید و سیاست‌ها و اصول آن باید در چارچوب حاکمیتی، نقش علم و مهارت، مسائل سرپرستی، حاکمیت شبکه‌ها و همکاری بین‌المللی، تعیین شود. تبادل تجربه بین دولت‌ها و توسعه روش‌های مرسوم، از اهداف مجمع ریسک سطح بالای OECD می‌باشد. از آنجا که طرح اصول درحال‌ توسعه در ارتباط با مدیریت ریسک یکی از اهداف این مجمع بود، لذا این زمینه باید به توسعه اصول در ارتباط با مدیریت بحران ختم شوند.

ایجاد شبکه مدیران بحران تحت ساختار مجمع ریسک سطح بالای OECD باعث توسعه تبادل اصول سودمند می‌شود. توسعه فضای دانشی در ارتباط با مدیریت بحران و توسعه بازتاب‌های آن برای همکاری بین‌المللی، از گزینه‌های مهم برای این شبکه هستند.

در بخشی از کتاب دانستنی‌های استراتژیک بحران می‌خوانیم:

قرن بیست‌ و یک، شاهد صدمات زیاد و خطرات هزینه بری بوده است. در این عصر جوامع ما، نه‌ تنها پیچیده و بهم مرتبط شده‌اند، بلکه بسیار آسیب‌پذیر و در معرض موارد زیاد بوده و تهدیدهای جدید یا متفاوت، به سرعت از طریق اثرات مضاعف، بروز می‌کند.

خطرات جهانی آتی، اهرم‌های کلان کلیدی را شناسایی کردند که آسیب‌پذیری‌ها را اصلاح‌ کرده و نتایج بحران‌های کلاسیک‌تر را تقویت می‌نمایند. تحرک پذیری در این فضا، در دنیای ما باعث تسهیل توسعه بحران‌ها و حامل‌های ریسک یا بردارهای آن مانند تروریست می‌شود. جهانی شدن به افزایش وابستگی تولید و سیستم‌های تحویل و زیر ساختار آن‌ها به همراه تمرکز گرایی و محوریت سیستم‌های اساسی می‌شود. زنجیره‌های تأمین خدمات حیاتی، بسیار جهانی‌تر شده و در معرض خطرات و تهدیدهای زیادی قرار دارند. آن‌ها آسیب‌پذیر، مستقل بوده و جوامع و اقتصادهای ما برای نقش‌پذیری و عملیات روزانه، به آن‌ها متکی هستند. بحران اثرگذار بر یک گره از این سیستم می‌تواند بر کل آن تأثیر داشته باشد و اثرات بسیار زیادی بر آن دارد. شهرنشینی و تمرکز گرایی جمعیت‌ها و دارایی‌ها، آسیب‌پذیری‌های اجتماعی را با تا ایجاد نقاط کوری برای رویدادهای مخرب همراه کرده و به زیان‌های مستقیم و اهداف اثربخش برای حملات تروریستی منتهی می‌شود.

مشخصات خطرات و تهدیدها، هم در حال تغییر هستند. افزایش در تناوب و شدت رویدادهای بد آب و هوایی می‌تواند تغییر اقلیم را به همراه داشته باشد و بالا رفتن سطح آب دریا باعث به خطر انداختن نواحی ساحلی می‌شود. بیماری‌های جدید عفونی در حال گسترش هستند و با افزایش تحرک پذیری فعالیت‌های اقتصادی، رشد می‌کنند. تروریسم و سایر اقدامات بین‌المللی، در حال تبدیل به اشکال جدیدی می‌باشند چون نمادهای آن‌ها، روش‌های اجرایی در این چشم‌انداز را اقتباس می‌کنند.

فهرست مطالب
یادداشت دبیر کل OECD
مدیریت ریسک OECD مدیریت بحران استراتژیک
1- مقدمه
2- اشکال جدید بحران به دنبال واکنش‌های جدید و ابداعی از مدیریت بحران هستند
2-1- ماهیت جدید بحران
ساختار زنجیره‌ای تخریب‌ها
2-2- آسیب‌پذیری‌های مضاعف جوامع مدرن
2-3- نقش‌های متغیر دولت‌ها و افزایش تقاضا از شهروندان و رسانه
2-4- چشم‌انداز متغیر برای مدیران ریسک
3- اداره بحران‌ها در هسته نقش‌های دولتی در مدیریت ریسک باقی می‌ماند
4- مدیریت بحران: روش سنتی در مقابل اصیل
4-1- چارچوب‌ها و مفاهیم مدیریت بحران
4-2- آماده‌سازی بحران: راهکار برنامه‌ریزی در مقابل آماده‌سازی برای ناشناخته‌ها
4-2-1- ارزیابی ریسک: تحلیل بر اساس رویدادهای تاریخی در مقابل ارزیابی ریسک ملی
کادر 1. سیستم تحلیل و تجسم راهکار ریسک در مکزیک
کادر 2. ارزیابی ریسک ملی هلند
4-2-2- برنامه‌ریزی اضطراری: راهکار محور در مقابل ایجاد شبکه و قابلیت محور
کادر 3. طرح SISMO در مکزیک، نمونه خوبی از برنامه‌ریزی فوریت مبتنی بر راهکار
کادر 4، تقسیم ارزش‌ها بین همه شبکه‌های واکنشی
4-2-3- آموزش: تست طرح هاو روندها در مقابل ایجاد شبکه و تمرینات استراتژیک
کادر 5، تمرینات مدیریت بحران استراتژیک از آلمان و سوئیس
کادر 6، سیستم هشدار ابتدایی یکپارچه در کره
کادر 7، اندازه‌گیری تنش‌های سیاسی جغرافیایی بر اساس نیروهای بازار
4-3- واکنش: دستور و کنترل در مقابل ظرفیت‌های اقتباسی وقتی تهدید، پش بینی شد، یا وقتی بحران، وجود داشت، فاز واکنش واقعی آغاز می‌شود.
4-3-1- تصویر عملیاتی: ثبت توسعه بحران در مقابل حس سازی
کادر 8، سیستم دستور رویداد آمریکا
کادر 9. گروه مشاور علمی بریتانیا در زمان‌های اضطراری
4-3-2- واکنش: روندهای عملیاتی استاندارد در مقابل اداره شبکه بزرگ واکنش
کادر 10. کمیته عملیاتی مراقبت مدنی ایتالیا در سطح ملی باهم ذینفع‌ها
4-3-3- سرپرستی: ارتباط بحران در مقابل معنا سازی
4-3-4- پایان بحران: بهبود واکنش بحران در مقابل بازسازی اعتماد
5- شناسایی مسائل کلیدی در مدیریت بحران بین نهادی
کادر 11. چارچوب‌های همکاری بین‌المللی برای حمایت از مدیریت بحران