چهار سال ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در حالی پایان یافت که در این مدت، تصمیم‌سازی‌ها و دستورات اجرایی وی در حوزه داخلی به نارضایتی فزاینده دامن زد؛ تصمیماتی که از ممنوعیت صدور روادید برای مهاجران عمدتا مسلمان و دیوارکشی در مرز مکزیک شروع و به ناتوانی در مهار کرونا ختم شد.

مراسم تحلیف «جو بایدن» به عنوان چهل و ششمین رییس جمهوری آمریکا امروز چهارشنبه یکم بهمن ماه در سایه تدابیر امنیتی شدید برگزار می‌شود؛ فضایی که تا کنون آمریکا در روز تحلیف یک رییس جمهوری به خود ندیده و ناشی از آشوب هایی است که چندی پیش حامیان ترامپ با اشغال ساختمان کنگره خلق کردند.

در روز پایانی ریاست جمهوری ترامپ، نگاهی به عملکرد چهار ساله وی و برخی از مهمترین تصمیماتش در حوزه داخلی و همچنین برآیند آن دستورات خواهیم انداخت. مهمترین موضوعات در این حوزه عبارتند از: ممنوعیت صدور روادید برای شهروندان شش کشور عمدتا مسلمان، کشیدن دیوار در مرز جنوبی با مکزیک، تقویت پوپولیسم و جریان راست افراطی، نژادپرستی و تبعیض قومی- نژادی، ناتوانی در مهار کرونا و همچنین امتناع ترامپ از امضای بسته کمکی کرونا.

ممنوعیت صدور روادید برای شهروندان شش کشور

جو بایدن قصد دارد به محض ورود به کاخ سفید تعدادی از فرمان‌های اجرایی مناقشه‌برانگیز ترامپ را لغو کند که یکی از این فرمان‌ها ممنوعیت صدور ویزا برای شهروندان شش کشور از جمله ایران است.

ترامپ ژانویه ۲۰۱۷ و در نخستین روزهای حضور در کاخ سفید فرمانی امضا کرد که مطابق آن صدور ویزا برای شهروندان ایران، لیبی، سوریه، یمن، سومالی و سودان متوقف شد. فرمان ترامپ باعث به هم خوردن برنامه سفر شهروندان این کشورها به آمریکا شد و سرگردانی برخی از آنها، از جمله شماری از ایرانیان در فرودگاه‌های مختلف ایالات متحده را در پی داشت.

فهرست کشورهایی که صدور ویزای آمریکا برای شهروندانشان متوقف شده بود در چهار سال گذشته تغییراتی کرد و چند کشور دیگر از جمله کره شمالی به آن اضافه شدند. این تصمیم ترامپ موجی از اعتراضات را در کشورهای مختلف جهان و حتی داخل آمریکا به راه انداخت. همزمان با مردم آمریکا و نهادهای حقوق بشری، سیاستمداران حزب دموکرات نیز از همان ابتدا در صف مخالفان فرمان ترامپ قرار گرفتند و آن را اقدامی غیرقانونی و تبعیض‌آمیز ارزیابی کردند. چنان که «ران کلین» از دستیاران نزدیک بایدن اعلام کرد، ممنوعیت صدور ویزا برای شهروندان برخی کشورهای، چنان که تا کنون اجرایی می‌شد، از بیستم ژانویه لغو می‌شود.

کشیدن دیوار در مرز جنوبی با مکزیک

یکی از شعارهای انتخاباتی ترامپ ممانعت از قاچاق و ورود شهروندان مکزیکی به صورت غیرقانونی به آمریکا از مرز جنوبی بود. در آغاز، هزینه ساخت این دیوار مرزی بین ۱۲ تا ۴۰ میلیارد دلار برآورد شده بود. در ژانویه ۲۰۱۷ ترامپ برای ساخت بخش نخست دیوار ۱۸ میلیارد دلار برای ۱۰ سال از کنگره آمریکا درخواست کرد اما این طرح، نهایت تصویب نشد. البته در سال ۲۰۱۸ کنگره، بودجه‌ای را برای پروژه‌های مرزی اختصاص داد.

اما پس از آنکه کنگره در سال ۲۰۱۹ با تخصیص بودجه بیشتر برای ساخت دیوار مخالفت کرد، ترامپ با استفاده از اختیارات ویژه ریاست‌جمهوری، فوریت ملی اعلام کرد تا بخشی از بودجه دفاعی را به ساخت این دیوار، اختصاص دهد. در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار برای ساخت این دیوار صرف شده و منابع آن از بخش‌های مختلف دولت از جمله وزارت امنیت میهن، وزارت دفاع، و وزارت خزانه‌داری تامین شده است. این در حالی است که ترامپ همواره تاکید داشت هزینه ساخت دیوار را مکزیک باید پرداخت کند.

بایدن اما قصد دارد ساخت این دیوار را متوقف کند. او به تازگی گفته است حتی یک متر دیگر از این دیوار را هم نخواهد ساخت. رییس جمهوری منتخب به روشنی اعلام کرد با برداشت از بودجه وزارت دفاع هم مخالف بوده است.

تقویت پوپولیسم و جریان راست افراطی

نام ترامپ و واژه «ترامپیسم» در این سال‌ها به واژه «پوپولیسم» گره خورده است. با روی کار آمدن ترامپ رفتارهای پوپولیستی و ملی‌گرایی افراطی شدت‌ یافت. همان طور که پیشتر اشاره شد، دستورات اجرایی وی در زمینه مهاجران و پناهندگان بسترساز رشد جریان افراطی راست‌گرا در این کشور شد؛ دیدگاهی که به شدت با مهاجران مشکل دارد و ناکارامدی دولت را در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی ناچیز جلوه داده و آن را متاثر از حضور خارجی‌ها می‌داند؛ موضوعی که در منع صدور روادید برای مهاجران از جمله کشورهای عمدتا مسلمان صدق می‌کند و سیاه‌پوستان آمریکایی نیز از تبعیض نژادی فزاینده رنج می‌برند.

نکته مهمتر اما قدرت‌یابی طیف راست افراطی در جهان پس از انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و ورود ترامپ به کاخ سفید بود. با روی کار آمدن ترامپ، پوپولیسم در کشورهای مختلف پهنه خاکی به ویژه قاره سبز با اقبال چشمگیری مواجه شد. نمونه رشد ناسیونالیسم و ملی گرایی افراطی را می‌توان در کشورهای ایتالیا، سوئد، دانمارک، فرانسه، آلمان، اتریش، هلند، مجارستان و لهستان مشاهده کرد. ملی‌گرایی افراطی و تاکید ترامپ بر شعار «نخست آمریکا» با هدف افزایش قدرت این کشور در نظام بین الملل، امکان مصالحه و سازش را در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی کاهش داده‌است.

اشغال کنگره که در روزهای پیش در پی دعوت ترامپ از هواداران خود برای تجمع مقابل این ساختمان اتفاق افتاد، گواهی بر رشد جریان راست افراطی در کشور آمریکا است؛ جریانی که در نهایت به ضرر ترامپ تمام شد و اشغال کنگره برای همیشه به حیات سیاسی ترامپ پایان داد.

نژادپرستی و تبعیض قومی- نژادی

خردادماه امسال بود که قتل هولناک «جورج فلوید» شهروند ۴۶ ساله سیاه‌پوست آمریکایی به دست پلیس به اعتراضات گسترده و فراگیر در ۷۵ شهر آمریکا دامن زد و بار دیگر از نهادینگی و عمق تبعیض‌نژادی حتی از سوی قانونگذاران و مجریان قانون علیه رنگین‌پوست‌ها پرده برداشت. دستور ترامپ مبنی بر استقرار یک هزار ۶۰۰ سرباز در پایگاه‌های نظامی پیرامون واشنگتن با هدف سرکوب معترضان نمایانگر رفتار خشونت‌بار و سرکوبگر بود که موجی از انتقادات را روانه کاخ سفید کرد.

تبعیض قومی و نژادی در آمریکا از سوی پلیس و نیروهای امنیتی در قبال جامعه سیاه ‌پوست حتی در آمارهای انتشار یافته از اداره سرشماری این کشور مشهود است. بر این اساس در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۳درصد از هزار نفری که تحت شلیک مرگبار پلیس در آمریکا قرار گرفتند، سیاه‌پوست بودند. این در حالی است که بر اساس آمار رسمی، سیاه‌پوستان کمتر از ۱۴درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.

در مورد زندانیان نیز وضعیت به همین منوال است ؛ به طوری که شمار آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار زندانی، پنج برابر بیشتر از سفیدپوستان آمریکا و تقریبا دو برابر بیشتر از آمریکایی‌های لاتین‌تبار (هیسپانیک) است. در سال ۲۰۱۸ در حالی که سیاه‌پوستان تنها حدود ۱۳ درصد جمعیت آمریکا را تشکیل می‌دادند اما یک سوم زندانیان این کشور سیاه‌پوست بودند.

از بی اعتنایی به کرونا تا ناتوانی ترامپ در مهار ویروس

ناتوانی دولت ترامپ در مهار کرونا از دیگر انتقادات جدی علیه او بوده است که در نهایت این بیماری خود او را نیز درگیر کرد. در هفته‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ ابتلا به کرونا در چین به صورت رسمی‌ تایید شد و پکن مقررات قرنطینه را در چند شهر و استان این کشور به اجرا در آورد. این وضعیت البته با بی‌تفاوتی کاخ سفید روبرو شد و اقدام خاصی در ایالات متحده برای جلوگیری از شیوع بیماری صورت نگرفت تا اینکه موج بیماری به خاک آمریکا رسید و تاکنون باعث ابتلای بیش از ۲۴ میلیون نفر از شهروندان این کشور و مرگ بیش از ۴۰۸ هزار نفر دیگر شده‌است.

شخص ترامپ تا مدت ها این بیماری را جدی نمی گرفت و از پوشیدن ماسک در محیط های عمومی خودداری می کرد. او تیرماه امسال در جریان بازدید از بیمارستان نظامی «والتر رید» برای نخستین بار از زمان شیوع ویروس کرونا در انظار عمومی از ماسک استفاده کرد. عاقبت اما جمعه یازدهم مهرماه بعد از تایید خبر ابتلای ترامپ و ملانیا همسرش به کرونا، آنها به همان بیمارستان نظامی واقع در شمال واشنگتن انتقال یافتند.

در برهه ای که باید شاهد یکپارچگی جهان برای مقابله با ویروس کرونا باشیم، ترامپ تیرماه دستور خروج آمریکا از «سازمان جهانی بهداشت» را صادر کرد. آمریکا بزرگترین حامی مالی این سازمان بود اما از زمان آغاز همه‌گیری کرونا، ترامپ بارها با انتقاد شدید از سازمان مذکور، این نهاد را تحت استیلای چین خواند و ترک کرد.

امتناع ترامپ از امضای بسته کمکی کرونا

با خودداری ترامپ از امضای مصوبه کمک‌های مالی کنگره، میلیون‌ها نفر در آمریکا حقوق بیکاری خود را از دست دادند. مهلت امضای این مصوبه و تبدیل آن به قانون نیمه‌شب شنبه ۲۶ دسامبر بود. با گذشتن مهلت امضا، حقوق بیکاری ۱۴ میلیون نفر و همین طور ممنوعیتی که برای اخراج مستاجران وضع شده بود، متوقف شد. مصوبه ۹۰۰ میلیارد دلاری کمک‌های مالی پس از ماه ها مذاکره میان دموکرات‌ها و جمهوری خواهان در کنگره آمریکا تصویب شد.

رییس جمهوری آمریکا در جریان رقابت های انتخاباتی در پیامی توئیتری از خود سلب مسوولیت کرد و تقصیر را به گردن چین انداخت و نوشت: پلوسی و شوهرش مانع از رسیدن حقوق بیکاری به کارگرانی شدند که بسیار به آن نیاز دارند. این بسیار فاجعه ‌بار است. این تقصیر کارگران نیست که بیکار شده‌اند، بلکه تقصیر چین است!

اما بایدن بر اساس وعده انتخاباتی خود، چند روز پیش یک بسته حمایتی ۱.۹ تریلیون دلاری برای جبران آسیب ناشی از همه گیری کرونا ‌را اعلام کرد که شامل ۱۴۰۰ دلار کمک مالی به بیشتر آمریکاییان است. این بسته عظیم شامل چهارصد میلیارد دلار کمک مستقیم برای مبارزه با کرونا، شتاب دادن به واکسیناسیون و بازگشایی مدارس در صدر روز اول تصویب این طرح خواهد بود. «طرح نجات آمریکا»ی بایدن همچنین شامل پرداخت مستقیم هزار و چهارصد دلار به آمریکاییان و نیز سیصد و پنجاه میلیارد دلار کمک به فرمانداری‌ها برای جبران کمبود بودجه آنها برای مقابله با شیوع بیماری است.