میرزا ابراهیم اصفهانی خوزانی از فقها و مشایخ بزرگ اسلام سده ۱۲ به شمار می‌رفت که به مقام شیخ الاسلامی اصفهان و قاضی نظامی نادر شاه رسید از وی کتاب و رساله‌هایی از جمله حواشی بر کتاب اربعه، رساله در تحریم غنا و...به یادگار مانده است.

میرزا ابراهیم اصفهانی فرزند میرزا غیاث الدین محمد در روستای خوزان از توابع اصفهان دیده به جهان گشود.(۱)

در منابع و اسناد معتبر در خصوص تاریخ تولد وی مطلبی وجود ندارد. او از جمله مردان مشهور تشیع و فقها و مشایخ بزرگ اسلام محسوب می شد که بعد از پایان تحصیلات در اصفهان به تدریس پرداخت، سپس در اصفهان به عنوان قاضی مشغول به کار شد و پس از مدتی به مقام شیخ الاسلامی این شهر منصوب گشت.

بنابر روایت و قول اسناد، وی سال ها بر مسند تدریس، فتوی و رهبری در اصفهان تکیه زده بود.

این عالم نامدار از جمعی از بزرگان فقها و محدثین از جمله میر محمد حسین خاتون آبادی، میرمحمد باقر خلیفه سلطانی، شیخ حسین ماحوزی، میرزا محمد رحیم سبزواری، ملامحمد قاسم هزار جریبی و...اجازه اجتهاد دریافت کرد. همچنین بعدها متصدی منصب قضاوت در ارتش نادرشاه افشار شد. (۲)

عبد النبی قزوینی وی را از نوادر روزگار و از بزرگان علمای شیعه در عصر خویش و دیگر اعصار می داند و می گوید «او در فقه و اصول ماهر و در حکمت و فلسفه حاذق و دارای ذهن وقاد و فهم عمیق و فکر کامل است» (۳)

شاگرد دانشمند توانای وی باقر هزار جریبی در اجازه نامه ای که برای آیت الله بحر العلوم نگاشته بود، او را عالمی فاضل و فقیهی عالی مقام و دین پژوهی نجیب خوانده است. (۴)

میرزا ابراهیم اصفهانی از شاگردان شیخ الاسلام امیر محمد حسین خاتون آبادی، فقیه پرهیزگار حاج محمد طاهر و پیر حاج مقصود علی اصفهانی محسوب می شود و دیگر اساتید این عالم پرهیزگار می‌توان به ملاعلی نقی بن محمد کمره ای، ملامحمد نصیر گلپایگانی، نظام الدین حسین بن محمد اسماعیل خادم، ابی البرکات بن محمد اسماعیل، جمال الدین محمد بن نظام الدین حسن و ملاکمال الدین محمد فسوی اشاره کرد. (۵)

تالیفات:

میرزا ابراهیم اصفهانی با تکیه بر دانش و تجربه های گرانبهایی که در طول سال های دانش اندوزی به دست آورده بود، آثاری ارزشمند را به رشته تحریر درآورد.

از کتاب ها و رساله های او، رساله ای در تحریم آوازه خوانی است که در رد رسالۀ سید ماجد بحرانی دانشمند توانا نوشته شده، رسالۀ فی الدراهم و الدنانیر المسکوکه، رساله ای مربوط به تفسیر آیۀ «و اذا قرئی القرآن فاستمعو اله و انصتو لعلّکم ترحمون» و رساله فی شرعیه تلقین میت الاطفال که این ۲ رساله در مجموعه وقفی حاج عماد فهرسی به آستان قدس رضوی دیده می شود و از آثار دیگر او می توان به رساله ای در مساله لزوم الخروج عن الماء فی الغسل الارتماسی و وجوب صب الماء علی الاعضاء الثلاثه فی الترتیبی اشاره کرد. (۶)

سرانجام

سرانجام این عالم فاضل و متبحر در فقه، اصول و حکمت در ۱۱۶۰ قمری دیده از جهان فروبست، برخی بر این باور هستند که توسط نادرشاه افشار شهید شده است اما آقا بزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعه راجع به کشته شدن او در دوره افشاریه توسط نادرشاه اشاره ای کرده، اما از شرح شهادتش چیزی یاد نمی کند. (۷)

منابع

۱- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج ۲، دارالتعارف المطبوعات بیروت، ص ۲۰۳

۲- کشمیری، محمد علی، نجوم الاسماء فی تراجم العلماء، قم : مکتب بصیرتی، ۱۳۵۲ ش، ص۲۳۱

۳- قزوینی، عبد النبی، تتمیم امل الآمال، تحقیق : سید احمد حسینی، نشر کتابخانۀ آیت الله مرعشی قم، ۱۴۰۷ ھ . ق ( ۱۳۶۴ ش)، ص۵۷

۴- امینی نجفی، عبدالحسین، شهیدان راه فضیلت، ترجمه جلال الدین فارسی، انتشارات روزبه، چاپ چهارم، ۱۳۶۳، صص ۳۵۹ و ۳۶۰

۵- موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، فقه اهل بیت، ج۲۴، ص۱۸۷

۶- تهرانی، آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه(الکواکب المنتثره فی القرن الثانی بعد العشره)، تحقیق : علی نقی منزوی، نشر موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲، ص۸، ۹

۷- تهرانی، آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه(الکواکب المنتثره فی القرن الثانی بعد العشره)، تحقیق : علی نقی منزوی، نشر موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲، ص۸