درباره آیت‌الله محمود طالقانی

درباره آیت‌الله محمود طالقانی

 آیت‌الله محمود طالقانی روحانی مبارز و نواندیشی دینی بود که عمر خود را در راه احیای فکر و اندیشه دینی سپری کرد و در شکل‌گیری انقلاب اسلامی سهم مهم و قابل توجهی بر عهده داشت. وی تا واپسین دم حیاتش به مدارا، تسامح و تساهل باور داشت و برای تحقق آن کوشید.

سیدمحمود طالقانی در ۱۵ اسفند ۱۲۸۹ خورشیدی در دهکده‌ گلیرد طالقان در خانواده ای روحانی به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید ابوالحسن طالقانی از علمای برجسته آن زمان بود؛ عالمی که امام خمینی(ره) در خصوص مقام و منزلتش فرمودند: رحمت‌خداوند بر پدر بزرگوار او که در صدر پرهیزکاران بود.

طالقانی دوران کودکی خود را در زادگاهش سپری کرد تا اینکه هنگامی که هفت ساله بود، پدرش به تهران مهاجرت کرد و در خانه‌ای کوچک در محله‌ قنات آباد ساکن شد.

تحصیلات

محمود طالقانی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه ملارضا واقع در خیابان امین‌السلطان تهران پی گرفت و تا ۱۰ سالگی صرف و نحو را آموخت، وی ابتدا به مدرسه فیضیه و سپس مدتی به نجف رفت تا اینکه از آیت‌الله اصفهانی اجازه‌ اجتهاد گرفت و به ایران بازگشت.  

فعالیت سیاسی

نخستین بار سیدمحمود طالقانی با انتشار اعلامیه ای در اعتراض به سیاست‌های رضاخان درباره کشف حجاب، فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد و به همین دلیل بازداشت و به ۶ ماه حبس محکوم و سپس از زندان آزاد شد.

وی با تشکیل «کانون اسلام» به تفسیر قرآن برای همگان پرداخت تا جایی که گروه‌ های مختلف دانشجویی با طیف های فکری گوناگون هم در این جلسه ها شرکت می‌کردند. وی پس از حادثه آذربایجان از طرف انجمن تبلیغات اسلامی، اتحادیه مسلمین و جامعه روحانیت آن زمان، برای بررسی این رویداد به آنجا رفت و ۱۰ ‌روز در زنجان و آذربایجان به تحقیق و تفحص درباره مساله دموکرات ها و حمله ارتش به آن منطقه ها پرداخت و گزارش کاملی را در این زمینه ارایه کرد.

نهضت مقاومت ملی

طالقانی پس از مدتی به صورت رسمی امامت جماعت مسجد هدایت را برعهده گرفت و در همین زمان هم از نهضت ملی نیز حمایت می کرد اما این همکاری به گونه‌ای نبود که وی خود را زیر چتر حمایتی رهبران نهضت قرار دهد. وی بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی به همراه شماری از مردان ملی و مذهبی همچون آیت‌الله سیدرضا زنجانی، آسیدجعفر غروی، یدالله سحابی، مهدی بازرگان، حسین شاه‌حسینی و داریوش فروهر نهضت مقاومت ملی را پایه‌گذاری کردند؛ نهضتی که در اطلاعیه آن از بازاریان خواسته شده بود، بازار تهران را تعطیل کنند. با وجود فشار حکومت نظامی کودتا، بازار تا صدور اعلامیه‌ای دیگر از طرف نهضت مقاومت، باز نشد. طالقانی عضو کمیته روحانیون کمیته مرکزی نهضت مقاومت شد و همکاری خود را با نهضت ملی تا اواخر دهه ۳۰ خورشیدی ادامه داد.

نهضت آزادی

همکاری آیت الله طالقانی با جبهه ملی تا اواخر دهه ۳۰ خورشیدی ادامه داشت اما در آن زمان ادامه این همکاری ممکن نبود به همین دلیل هم با همکاری مهدی بازرگان و یدالله سحابی جمعیت مستقلی بنا نهادند که از نظر ایدئولوژی برمبنای مکتب و مذهب تشیع و از نظر سیاسی خواهان مبارزه عمیق تری با رژیم پهلوی بود؛ جمعیتی که به نام نهضت آزادی نامگذاری شد که خود آیت الله طالقانی در خصوص این نهضت می گوید: باید مردانی که محیط آلوده و زبونشان نساخته و غیرت و احساس و مسوولیت در آنها نمرده، دور هم گرد آیند، راه صحیح و اصیل مبارزه علیه فساد و مفسدین جامعه ایرانی را مشخص نمایند. با متانت، دور اندیشی و با خلوص نیت و قلب برای رضای خدا و مردم قدم های قطعی تر و محکم تر بردارند تا راه آزادی و آزاد منشی را برای ملت ایران بگشایند. بحمد الله جمعی که طی سال های سخت ثبات قدم و پاکی نیت را ابراز داشته اند و در برابر تهدید، محرومیت، زجر و زندان خود را نباخته و در تعقیب هدف های ملی برای نجات مملکت کوشیده اند و در این هنگام خطیر به تشکیل نهضت آزادی ایران قیام کرده اند.

تبعید

بعد از رمضان ۱۳۵۰خورشیدی در ادامه مبارزاتی که آیت الله طالقانی داشت به مدت ۱۰ سال به زابل تبعید شد که این موضوع  اعتراض های زیادی در پی داشت و عوامل رژیم پهلوی با فشار مردم و علما، رأی صادره را پس از ۶ ماه تقلیل و محل اقامت اجباری وی را از زابل به بافتِ کرمان تغییر دادند و پس از یکسال اقامت در بافت، وی به تهران بازگشت.

زندان

در اوایل دهه ۴۰ خورشیدی آیت‌الله طالقانی به دلیل اعتراض به انقلاب سفید دستگیر و زندانی شد تا اینکه در اوایل خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی او را آزاد کردند اما بار دیگر در حوادث ۱۵ خرداد همان سال دستگیر و پس از مدتی دوباره آزاد شد اما وی در جریان مبارزه با رژیم پهلوی ۲ بار دیگر به زندان های بلندمدت محکوم شد؛ برای نخستین بار در ۱۳۴۲ خورشیدی به زندان رفت که پس از تحمل پنج سال زندان، آزاد شد اما بار دیگر در دوم آذر ۱۳۵۴ خورشیدی توسط دادستان ارتش دستگیر و زندانی شد. علت دستگیری او افشای ارتباطش با مجاهدین بود که پس از دستگیری بلافاصله به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری فرستاده شد. وی تا مدت‌ها در زندان بلاتکلیف بود، نه کیفر خواستی علیه او صادر کرده بودند و نه دادگاهی تشکیل دادند تا اینکه سرانجام دادگاهی فرمایشی تشکیل و آیت الله طالقانی را به ۱۰ سال زندان محکوم کردند اما در شامگاه هشتم آبان ۱۳۵۷ خورشیدی از زندان آزاد شد.

مساله فلسطین

این مجاهد راه حق با سخنرانی درباره «جهاد و شهادت» در انجمن اسلامی مهندسین، از ارتباط بهاییت با رژیم صهیونیستی پرده برداشت. وی از زمان استقرار رژیم صهیونیستی با آن مخالف بود و این مخالفت را در داخل کشور و در سفرهایی که به کشورهای اسلامی داشت، بیان کرد. او یک بار در خطبه های عید فطر ۱۳۴۸ خورشیدی درباره مردم فلسطین سخنرانی کرد و در آن روز از مردم خواست که فطریه خود را برای کمک به فلسطین جمع آوری کنند و هرفردی هر مقداری که در توان داشت در این زمینه کمک کرد و از سفارت اردن برای فلسطینیان فرستاد.

محمدرضا کائینی پژوهشگر تاریخ و محقق اندیشه و زندگی آیت الله طالقانی خبرنگار ایرنا در ارتباط با نگاه آیت الله طالقانی به مساله فلسطین گفت: آیت الله طالقانی از نخستین اشخاصی بود که با اعلام موجودیت رژیم جعلی صهیونیستی به این موضوع واکنش نشان داد که این امر در اظهارات و آثار ایشان به خوبی قابل مشاهده است، همچنین وی که امامت جماعت مسجد هدایت و متولی یکی از کانون های روشنگری در تهران بود، از این موقعیت برای احقاق حقوق مردم فلسطین نهایت بهره را برد.

وی با اشاره به این که آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نخستین سال برگزاری نماز روز قدس به ایراد خطبه پرداخت، اظهار داشت: وی با حضور در برخی از کنگره های جهان اسلام به دفاع از حقوق فلسطینیان می پرداخت و اینگونه استدلال می کرد که اگر ساکنان فلسطین شکست بخورند، همه ما شکست خورده ایم و اگر این ملت به حقوق خود دست یابند، این پیروزی از آن امت اسلامی خواهد بود. بنابراین آیت الله طالقانی را باید از پیشگامان جلب توجه افکار عمومی در ایران به مساله فلسطین دانست.

نقش و تاثیرگذاری آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب

آیت الله طالقانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نخستین جلسه‌ شورای انقلاب به ریاست شورا انتخاب شد. همچنین امامت نماز جمعه و نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان از دیگر وظایف وی بود و در پنجم مرداد ۱۳۵۸ خورشیدی با دستور مستقیم امام خمینی(ره)، نخستین نماز جمعه را در دانشگاه تهران اقامه کرد.

وی در سال‌های بعد از انقلاب هم با تمام گروه‌های سیاسی، رفتاری پدرانه داشت و می کوشید تا آنان را در چهارچوب نظام موجود حفظ کند. تلاش کرد که بحران‌های کردستان و ترکمن صحرا را با گفت وگو فیصله دهد. او تا واپسین دم حیاتش به مدارا، تسامح و تساهل باور داشت و برای تحقق آن، هرآنچه را که در توان داشت به کار بست.

آثار و تالیفات

این عالم مجاهد، آثار گرانبهایی را از خود به یادگار گذاشته است که از آن جمله می توان به پرتوی از قرآن، مقدمه و تعلیق بر کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله، اسلام و مالکیت، به سوی خدا می رویم، پرتوی از نهج البلاغه، آینده بشریت از نظر مکتب ما، آزادی و استبداد، آیه حجاب، مرجعیت و فتوا، درسی از قرآن و درس وحدت اشاره کرد.

درگذشت

سرانجام این عالم و روحانی برجسته در ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ خورشیدی پس از سال ها مبارزه با استبداد و روشنگری در راه اسلام و قرآن به دیار باقی شتافت. امام خمینی(ره) در پیام خود درباره وی فرمودند: مجاهد عظی مالشأن و برادر بسیار عزیز حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای طالقانی از بین ما رفت و به ابدیت پیوست و به ملأ اعلاء با اجداد گرامش محشور شد. برای آن بزرگوار سعادت و راحت و برای ما و امت ما تأسف و تأثر و اندوه.

مطالب مرتبط

تگ‌ها

مطالب پربیننده

پربیننده
آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه