آیت‌الله محمدعلی تسخیری عالمی مجاهد و زبان گویای اسلام و تشیع بود که مسوولیت‌هایی همچون رییس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام و ... را برعهده گرفت و به‌عنوان پرچمدار وحدت اسلامی در عرصه بین‌الملل شناخته می‌شد.

محمدعلی تسخیری فرزند حجت‌الاسلام حاج شیخ علی اکبر از اهالی تنکابن و مادرش انسیه بیگم از اهالی اصفهان بود اما خودش در ۱۳۲۳ خورشیدی در نجف اشرف به دنیا آمد.

تحصیلات

محمدعلی تسخیری روخوانی قرآن کریم را از همان دوره کودکی آموخت. سپس تحصیلات ابتدایی را در مدرسه «منتدی النشر» نجف که با مدیریت محمدرضا مظفر اداره می‌شد، دنبال کرد و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان شبانه «خورنق» پی گرفت.

وی در همان اوان نوجوانی و به سفارش پدرش در بازار، کار می کرد تا اینکه در ۱۳۴۱ خورشیدی دوره دبیرستان را به پایان رساند و وارد دانشکده فقه شد و در رشته زبان عربی و علوم اسلامی به تحصیل پرداخت و هم‌زمان، فراگیری دروس حوزوی را نیز آغاز کرد. به این صورت که تحصیلات مقدماتی و دروس حوزوی را تا مرحله درس خارج در محضر استادانی همچون آیات عظام شهید محمدباقر صدر، ابوالقاسم خویی، سید محمدتقی حکیم، شیخ جواد تبریزی، شیخ کاظم تبریزی، صدرا بادکوبی و شیخ مجتبی لنکرانی فرا گرفت و همزمان به تدریس دروس رایج حوزوی نیز اشتغال یافت.

زندان در رژیم بعث عراق

شروع فعالیت آیت الله تسخیری با حزب «جماعه العلماء» بود. این حزب در ۱۳۳۹ خورشیدی توسط آیت‌الله سید محسن حکیم و گروهی از علما برای رویارویی با احزاب سیاسی ضد اسلامی مانند حزب کمونیست تأسیس شد و تسخیری با مطالعه نشریات حزب جماعه العلماء در جریان اهداف و برنامه های این حزب قرار گرفت تا اینکه انقلاب عراق به رهبری عبدالکریم قاسم شکل گرفت و احزاب سیاسی همچون کمونیست ها و ملی گراها فعالیت‌های خود را از سر گرفتند و با آموزه‌های اسلامی مخالفت می‌کردند. به همین دلیل هم حزب جماعت العلماء برای رویارویی با این گروه‌ها به سازمان‌دهی جوانان مسلمان دست زد و تسخیری در ۱۳۴۴ خورشیدی به صورت رسمی به حزب الدعوه پیوست که با نظارت آیت‌الله صدر اداره می‌شد.

آیت الله تسخیری در همین دوره با سرودن اشعار انقلابی به فعالیت علیه نظام حاکم بر عراق پرداخت که به دستگیری و زندانی شدن او انجامید و به اعدام محکوم شد تا اینکه علمای نجف به خصوص امام خمینی(ره) میانجی‌گری کردند و بدین ترتیب او از زندان آزاد و راهی نجف شد اما در ۱۳۵۱خورشیدی به دلیل فعالیت‌های سیاسی بر ضد حکومت عراق، از این کشور اخراج شد و به ایران آمد.

فعالیت انقلابی در قم

آیت‌الله تسخیری با ورود به ایران به قم رفت و فعالیت دینی و فرهنگی خود را در آنجا با انتشار مجله عرب زبان الهادی در مؤسسه دارالتبلیغ اسلامی آغاز کرد و تا پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷ خورشیدی به فعالیت های خود در قم ادامه داد.

فعالیت پس از انقلاب اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی آیت الله تسخیری به عنوان معاون بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد تا اینکه در ۱۳۶۹خورشیدی، مجمع جهانی اهل بیت(ع) را با همکاری مجموعه‌ای از علما تشکیل داد و با حکم آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای مقام معظم رهبری به دبیرکلی این مجمع انتخاب شد و تا ۱۳۷۸خورشیدی در این مسوولیت خدمت کرد. وی در ۱۳۷۳خورشیدی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را تأسیس کرد و به عنوان رییس این سازمان فرهنگی تا ۱۳۸۰ خورشیدی فعالیت داشت.

آیت الله تسخیری در ۱۳۸۰ خورشیدی با حکم آیت‌الله خامنه‌ای به دبیر کلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تعیین شد و در ۱۳۹۱ خورشیدی به عنوان مشاور عالی آیت‌الله خامنه‌ای در امور جهان اسلام منصوب شد.

وی از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز بود و در ۱۳۹۴خورشیدی به عنوان نماینده تهران در پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. البته آیت الله تسخیری مسوولیت هایی همچون نماینده گیلان در سومین دوره مجلس خبرگان رهبری، مشاور آیت‌الله خامنه‌ای در امور فرهنگی جهان اسلام، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور بین‌الملل، عضو هیات امنای سازمان تبلیغات اسلامی، معاون بین‌الملل دفتر آیت‌الله خامنه‌ای از سال ۱۳۶۹خورشیدی، عضو مجلس شرعی هیات حسابرسی مؤسسات مالی در بحرین و… را نیز برعهده داشته است.

وی همچنین در مجمع فقه اسلامی در جده (وابسته سازمان کنفرانس اسلامی) از ۱۳۶۲ خورشیدی تاکنون به عنوان تنها نماینده رسمی تشیع امامی در تثبیت و ترویج مبانی فقهی و اصولی تشیع نقشی در خور تقدیر داشت. او مجمع الفقه جده را دریچه‌ای برای اشراف، شناخت و طرح نظریات ایران به جهان اسلام می‌دانست و معتقد بود که می‌توان ایده‌های انقلاب اسلامی را در اجلاسیه‌های سران یا وزرای خارجه و اجلاسیه‌های کارشناسی ارایه کرد و جلوی قطع‌نامه‌های تخریبی علیه مساله شیعه و سنی را تا حدی گرفت.

خدمات علمی و فرهنگی

آیت‌الله تسخیری از چهره‌های شناخته شده علمی و فرهنگیِ جهان اسلام بود که همواره در پی معرفی درست تشیع و ایجاد تفاهم و همدلی میان مسلمانان بود. وی خدمات ارزنده‌ای در این قلمرو به اسلام و تشیع کرده است. مشارکت در ده‌ها کنفرانس علمی در کشورهای مختلف به عنوان برگزارکننده یا عضو هیات رییسه یا میهمان، عضویت در هیأت امنا و شورای عالی چندین مرکز دانشگاهی و مجمع علمی در ایران و دیگر کشورها و تدریس در مراکز علمی گوناگون از جمله فعالیت های مؤثر ایشان در زمینه های علمی و فرهنگی است.

این خدمات باعث شده تا شخصیت های علمی، فرهنگی و سیاسی کشور در بزرگداشتی که برای آیت الله تسخیری گرفته شد، همواره از او به نیکی یاد کنند و نقش او را بی بدیل بدانند. در همین خصوص آیت ‌الله اراکی گفت: تلاش، مبارزه و جهاد علمی و اعتقادی آیت ‌الله تسخیری، انسان را به یاد کمیل بن زیاد می‌اندازد که می‌گفت؛ من ۴۰ سال دار خود را با خود حمل می‌کنم و به دنبال شخصی می‌گردم که این دار را بر گردنم بیاویزد و آیت ‌الله تسخیری نیز یک عمر در انتظار هجوم دشمنان است، تا جان خود را در مبارزه با ظلم و ستم تقدیم کند.

علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل نیز در همین جلسه گفت: گاهی که در رابطه با مسایل بین ایران و عراق در کمیته‌ها و کمیسیون‌های سیاسی، مباحث حساس مذاکرات به‌ویژه در رابطه با کنفرانس اسلامی و بین‌المللی وجود داشت، آیت ‌الله تسخیری با تسلط به مسایل و با اشراف به سیاست‌های دشمن، پاسخ‌های قاطعی به حرکت‌های ایزایی دشمنان در این محافل می‌داد.

علی لاریجانی رییس پیشین مجلس شورای اسلامی با اشاره به خدمات آیت الله تسخیری در عرصه تقریب مذاهب اسلامی، مشکلات مسلمانان را از ناحیه تندروها و افرادی‌که نگاهی سطحی به اسلام دارند، دانست و ادامه داد: گروه‌های تکفیری، علم تکفیر را بلند کرده و همه مذاهب را کافر می‌دانند! این بلای درونی جهان اسلام است و بسیاری از مشکلات از این نوع تفکرات نشات می‌گیرد. آن‌چه در سوریه رخ می‌دهد، نمونه‌ای از تجلی این فکر افراطی است که اهل مذاکره و مباحثه نیستند. آیت ‌الله تسخیری به‌عنوان چهره‌ای مقبول و علمی و تقریبی در دنیا و جهان اسلام شناخته شده است.

تالیفات

آیت الله تسخیری علاوه بر فعالیت در حوزه های سیاسی و منصب های اجرایی در حوزه های فرهنگی و به ویژه تالیف کتاب نیز فعال بود و در موضوع های اسلام، جهان اسلام، وحدت مسلمانان و تقریب مذاهب به زبان‌های فارسی و عربی کتاب هایی را تالیف کرد که از جمله این کتاب ها می توان به اقتصاد اسلامی، المختصر المفید فی تفسیر القرآن المجید، اقلیت‌های مسلمانان؛ راهکارها و مشکلات، ایده‌های گفت‌وگو با دیگران، درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، تعدد مذاهب و مساله تقریب و وحدت اسلامی، رسالت ما تقریب در اندیشه‌ها، انسجام در عمل، الاخلاق فی الاحادیث المشترکه بین السنه و الشیعه(دوره سه جلدی) و در پرتو قانون اساسی اشاره کرد. وی همچنین آثار دیگری چون مع بعض المؤتمرات السیاسیه لوزراء الخارجیه، الاقلیات الاسلامیه و علاقاتها بمجتمعاتها، رسالتنا تقریب الفکر و توحید العمل، الحوار مع الذات والاخر، صلاه الجمعه فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، الحج فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، الصوم فی الروایات المشترکه بین الشیعه و السنه، حول الدستور الاسلامی الایرانی، حول الصحوه الاسلامیه، القواعد الفقهیه و الاصولیه علی مذهب الامامیه۱-۳، مع مؤتمرات مجمع الفقه الاسلامی۱-۶، المؤتمر الدولی للسکان و التنمیه. تفسیر القرآن الکریم، فی الطریق الی التوحید الالهی و ... را نیز به رشته تحریر درآورده است.

درگذشت

سرانجام این عالم ربانی در ۲۸ مرداد ۱۳۹۹ خورشیدی بر اثر عارضه قلبی در بیمارستان خاتم الانبیاء تهران دار فانی را وداع گفت. آیت الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت این عالم مجاهد را تسلیت گفتند. در پیام ایشان آمده است: با تأثر و تأسف اطلاع یافتیم که عالم مجاهد و زبان گویای اسلام و تشیع جناب حجه‌الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ محمدعلی تسخیری رحمةالله‌علیه دار فانی را وداع گفته است. کارنامه‌ این مرد نستوه و خستگی‌ناپذیر در انواع خدمات برجسته در مجامع جهانیِ اسلامی حقاً درخشان است. عزم راسخ و دل پرانگیزه‌ ایشان حتی بر ناتوانی‌های جسمانی در چند سال اخیر فائق می‌آمد و حضور مؤثر و برکت وی را در هر نقطه‌ لازم و مفید استمرار می‌بخشید. مسئولیت‌ها و خدمات ایشان در داخل کشور نیز فصل جداگانه و ارزشمندی از تلاش‌های این روحانی فاضل و متعهد است. اینجانب به خاندان و بازماندگان مکرم و نیز به همه‌ همکاران و دوستان ایشان تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت و رضوان الهی را برای وی مسألت می‌کنم.