ازدواج به عنوان یک پیمان مقدس به شمار می‌رود که در میان تمام مکاتب جوامع بشری و خاصه دین مبین اسلام بر آن صحه نهاده و پیروان خود را به این امر مبارک دعوت و ترغیب می‌کند. تاریخ اسلام ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)را از مستحکم‌ترین پیوندها یاد کرده و آن را الگوی موفقی برای جوانان می‌داند تا با الهام گرفتن از ساده‌زیستی آنان در زندگی خود به آرامش برسند.

ازدواج، همواره مورد تاکید و توجه اسلام و بزرگان مکتب اسلام بوده است. چنانچه دین مبین اسلام ازدواج را عامل حفظ نیمی از ایمان می‌داند. وقتی تاریخ گذشتگان را در جامعه اسلامی مطالعه می کنیم به افرادی برمی خوریم که با ازدواج های ساده زندگی پر از آرامش را برای خود رقم زده اند. این عُرف‌ها وقتی که با رهنمودهای الهام بخش دین اسلام، عجین شد، صورتی معنوی به خود گرفت و زینتش بسی فزونی یافت و تقدس بیشتری پیدا کرد. در این میان می توان به ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) اشاره کرد که پیوند آسمانی ازدواج، پس از زناشویی آنان معنا یافت.

مـظهر جوانمردی و مردانگی، مردی که دست پرورده دردانه آفرینش، پیامبر خاتم(ص) بود با تمام عظمت و پاک‌دامـنی‌اش، با تمام بلندای روحش هیچ آفریده‌ای تاب برابری و همسری با او را نداشت، پروردگار عالمیان سرنوشتی را برایش رقم زد تا ازدواج او الگویی برای تمامی مسلمان جهان باشد. جسارت می‌طلبید خواستگاری کردن از فاطمه‌ای که کوثر در حق او نازل شده بود و خیر کثیر بود. این دخترِ کاشانه وحی… مادرانه زخم‌های پیشانی و دست و روح پدر را التیام می‌داد و "ام‌ابیها" گوارای وجـودش مـی‌شد از زبـان پدر ختم‌المرسلینش... (۱)

خدا تقدیر عاشقانه‌ای در نظر داشت، داستان‌ زیبایی‌ را رقم زده بـود از روز ازل؛ در جایی از این جهان پر ماجرا، ۲ دریای آبی و پاک به هم‌ بـپیوندند و اقـیانوسی‌ نـامتناهی پدید آورند، بر آن بود که این دو دریای تنها، روزی با هم‌ یگانه‌ شوند. سرانجام‌ روزی زمان عملی شدن این تقدیر فرا رسید. «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ... یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ...». (۲)

أم‌ابیها، بـه سـکونت در خـانه مردی آرام‌ می‌گرفت‌ که در لیله‌المبیت جانش را بر کف نهاد و مشتاقانه جان نثار رسول الهـی شـد. (۳)

ازدواج مبارک امیر المومنین(ع) و حضرت زهرا(س) باشکوه ترین پیوند آسمانی از آدم(ع) تا خاتم(ص) است. خدای متعال نسل او و علی(ع) را که در حقیقت نسل پیامبر(ص) هستند، در پناه خود حفظ کرد که با وجود گذشت سده ها، هنوز این نسل مبارک پابرجا است. الگوی جاودانه پیامبر(ص) با این ازدواج، الگوی عملی و اسلامی ازدواج را جایگزین ارزش‌ها و سنت‌های جاهلیت کرد. ایشان به مردم آموختند که ازدواج، نردبانی برای رسیدن به خدا، حفظ ایمان و تهذیب نفس است. اهمیت الگوگیری از ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) با هدف تحکیم کانون خانواده سبب شد تا یکم ذی القعده سالروز ازدواج آنها را به عنوان «روز ازدواج» نامگذاری کنند.

ازدواج ساده امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)

ایمان، پرهیزکاری و تهذیب نفس؛ ملاک گزینش پیامبر(ص) بود. ایشان با معیاری که برای پذیرش خواستگار دختر نازنینش ارائه داد، همه معیارهای بیهوده و صد در صد مادی جاهلیت مانند ثروت، شهرت و حسب و نسب را زیر پا نهاد. پرهیزکارترین بانوی جهانیان، علی(ع) را با همه فقر و تنگدستی اش بر دیگر خواستگاران ثروتمند برتری داد زیرا که معیار او تنها پرهیزکاری بود. برترین بانوی عالمیان با مهریه‌ای اندک به خانه بخت رفت تا این سیره در میان مسلمانان گسترش یابد. پیامبر(ص) با ازدواج دختر خویش و چگونگی این پیوند می‌خواست فرهنگ و سنتی نوین در اندازد و بر روی همه اندیشه‌های غلط مادی، خط بطلان بکشد. علی(ع) و زهرا(س) در مسجد، با خطبه پیامبر بزرگ اسلام(ص)، زندگی مشترک خود را آغاز کردند. سادگی و خوشحالی برنامه‌ریزی چنین محفل با برکتی نیز آموزنده است. این مراسم با شکوه و معنوی به سادگی و بدون هزینه اضافی برگزار شد، به گونه ای که «جابر جابر بن عبدالله انصاری»می گوید: «ما در عروسی علی (ع) و فاطمه(س) حاضر بودیم و هیچ عروسی بهتر از آن عروسی ندیدیم».

مفهوم ازدواج

با تحول اوضاع جهان، از جمله ماشینی شدن زندگی انسان‌ها و صنعتی شدن، مقوله ازدواج نیز دستخوش دگرگونی‌هایی شده است. رسم و رسوم ساده و بی پیرایه روزگاران پیشین و انجام مراسم به دور از هر گونه ظاهرسازی و تجملات و فخر فروشی و در عین حال توام با عشق و محبت، به مراسمی پر خرج و صحنه نمایش قدرت و توان مادی خانواده‌ها در آمده و این امر هشدارها و نگرانی‌های برخی از صاحب نظران عرصه دین و فرهنگ را نیز سبب شده است که مبادا این جریانات به خروج آیین و سیره اسلام و پیشوایان دینی بینجامد. بی شک یکی از دل مشغولی‌های مهم جوانان و خانواده‌های آنها ازدواج و تشکیل زندگی مستقل است که برای رسیدن به آن با مشکلات و موانعی روبه رو هستند. وقتی تاریخ گذشته جامعه‌مان را مطالعه می‌کنیم، در می‌یابیم که در گذشته‌ای نه چندان دور ازدواج روند طبیعی و عادی خود را داشت و تنها شرط اصلی ازدواج رسیدن زوجین به سن بلوغ بود و در این زمان ازدواج با کمال صفا و صمیمیت و سادگی انجام می‌گرفت. اما امروزه بالا رفتن توقعات خانواده‌ها و جوانان، محدودیت امکانات رفاهی و مادی و سایر مشکلات اقتصادی و اجتماعی سبب شده است سن ازدواج بالا برود. جوانان برای ازدواج با مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی مواجه هستند که ازدحام جمعیت، کمبود امکانات و منابع، مسکن و غیره از دلایل این مشکلات است که این موانع باید با گذشت زمان و از طریق برنامه‌ریزی‌های میان مدت و بلند مدت برطرف شود. اینها مشکلاتی است که می‌توان با همت و اراده جمعی و واقع‌نگری از میان برداشت و نوید زندگی با دغدغه فکری کم‌تر و انتظارات واقع بینانه‌تر را به جوانان داد.

نقش رسانه ها در تبلیغ ازدواج ساده

برای تبلیغ ازدواج ساده، رسانه‌های ارتباط جمعی و صاحبنظران اجتماعی می‌توانند نقش بسزایی را ایفا کنند و همواره خانواده‌ها را به ساده زیستی و عدم تجملات و تشریفات و الگو گرفتن از زندگی بزرگان دین اسلام دعوت کنند. چنانچه همگان بر این موضوع واقف هستند که ازدواج قراردادی است رسمی برای پذیرش یک تعهد متقابل به منظور تشکیل زندگی خانوادگی، تا طرفین ازدواج در سایه آن، در خط مسیر معین و شناخته شده‌ای از زندگی قرار گیرند. این قرارداد ارتباط و پیوند۲ طرفه به وسیله الفاظ و عباراتی معین انجام می‌گیرد که آن را عقد یا پیمان ازدواج می‌نامند. (محسن اکبری، ۱۳۷۹، ۱۵)

ازدواج یک ضرورت اجتماعی

ازدواج دارای جنبه اجتماعی است و می توان گفت از مهم ترین ارکان مدنیت و راهی مطمئن برای تامین آسایش جامعه و رفاه بشریت محسوب می شود. بی تردید، ازدواج رابطه‌ای است که زوجین را تا حد زیادی از بی بند و باری و روابط نامشروع و انحرافات اخلاقی و جنسی به دور نگاه می‌دارد این سنت مقدس واجب مصونیت انسان از گناهان و معاصی می‌شود، بنابراین در بعضی از روایات ازدواج وسیله حفظ نیمی از دین و در برخی از روایات، دو سوم دین بیان شده است. ضرورت مذهبی ازدواج از ۲ جنبه قرآن و سخن معصومان (ع) قابل بررسی است. ازدواج یکی از مهمترین و مقدس‌ترین سنت‌های اجتماعی به شمار می رود که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. قرآن کریم می‌فرماید: (از نشانه‌ها و آیات خداوندی است که برای شما از خودتان جفتی بیافرید تا در کنار او آرامش یافته و با هم انس بگیرید و میان شماست و مهربانی برقرار نموده است در این نشانه‌هایی است برای گروهی که متفکرند.) (سوره روم)

همچنین تشکیل خانواده در اسلام بسیار محبوب است، تا آن جا که هیچ سازمان و بنایی نزد خدا محبوب تر از آن نیست. بنابراین، پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرمود: «نزد خداوند هیچ بنایی محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که از طریق ازدواج آباد گردد. زیرا منافع و برکات فراوانی دارد. در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می‌شود. از جمله مهم‌ترین هدف‌های ازدواج می‌توان نیل به آرامش و سکون، تامین نیازهای جنسی، بقای نسل، تکمیل و تکامل، سلامت و امنیت اجتماعی و سرانجام تامین نیازهای روانی ـ اجتماعی فرد را نام برد.

نظریه‌هایی در مورد ازدواج

جامعه شناسان بعد از تحقیقات دامنه‌داری در علل پیدایش خانواده به این نتیجه رسیده‌اند که عوامل متعددی در این پدیده اصلی ازدواج دخالت دارد. کلود لوی اشتراوس قوم شناس و نظریه پرداز، در کتاب خود با عنوان «ساختارهای ابتدایی خویشاوندی» در مورد ازدواج چنین می‌نویسد: «ارتباط مرد و زن جنبه‌ای از یک نیاز کلی است که نهاد ازدواج نمونه و موردی بارز از آن به نمایش می‌گذارد. ملاحظه کردیم که این نیازهای کلی با تمتع عادی، ارزش های اجتماعی چون حیثیت فرد و حقوق و وظایف و زنان ارتباط می‌یابند.»

پیامبر گرامی (ص) در امر ازدواج فرمود:‌«هر که ازدواج کند نیمی یا دو سوم دین خود را به چنگ آورده است پس در بقیه پرهیز گار پیشه سازد.» این تاکیدات و سفارش‌ها برای این است که ازدواج یک واقعیت طبیعی و فطری انسان است. هر انسانی اگر همه نیازمندی‌های خود را برطرف کرده باشد اما ازدواج نکرده باشد چنین انسانی بدون تردید احساس کمبود خواهد کرد و تجربه نشان داده است افرادی که ازدواج کرده‌اند در پرتو آن به سکون و آرامش و تعادل واقعی و روحی دست می‌یابند. (مجید رشیدپور، ۱۳۶۴، ۷)

دین مقدس اسلام تمام مومنین را نسبت به هم کُفو و همشان می‌داند. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «تمام مومنین و اهل اسلام نسبت به همدیگر کفو و هم طراز می‌باشند و می‌توانند با همدیگر ازدواج کنند.» (امینی، ابراهیم، ۳۳)

ترس از فقر و نبودن افق روشن

کاهش شدید ازدواج و روی آوردن جوانان به زندگی غیر طبیعی تجرد نشانه زنگ خطری است که باید برای آن چاره ای اندیشید. کاهش ازدواج در یک کشور و جامعه‌ای صورت نمی‌گیرد، مگر این که یک سری مشکلات و موانعی بر سر راه جوانان قرار گیرد که از جمله آن موانع، ترس از فقر است. از امام صادق (ع) نقل شده است: «کسی که از ترس فقر ازدواج نکند به تحقیق که به خداوند سوء ظن برده است در صورتی که خدا فرموده است: به لطف خود آنان را بی‌نیاز خواهد فرمود.»

بسیاری از جوانان به خاطر ترس از فقر از ازدواج منصرف شده و از این که نتوانند زندگی خود و همسر و فرزندان را در آینده تامین نمایند در هراسند. خداوند بارها و بارها فرمود که به افراد فقیر روزی و رحمت عنایت می‌فرماید پس نباید به خاطر فقر از ازدواج منصرف شد. (علی اصغر کیهان ‌نیا، ۱۳۷۷، ۵۴)

پی‌نوشت:

۱. بـحارالانوار، ج۴۳، ص۹۳.

۲. سوره الرحـمن (۵۵) ۱۹ و ۲۲.

۳. سوره بقره : ۲۰۷