کتاب «خاک زوهر» و وطنی که هتل نیست
- «خاک زوهر» روایت آدمهایی است که در جهان واقعی وجود دارند و کنشگرند اما آنقدر به حاشیه رانده شدهاند که حتی بهسختی میتوانند خودشان را در داستانها پیدا کنند.
«خاک زوهر یا وقت چیدن گیس ها» اولین رمان «نرگس مساوات» است؛ کتابی که «نشر ثالث» امسال آن را به انتشار رسانده است.
خاک زوهر داستان رفتن یا ماندن است؛ آن هم در زمانهای که بروی یا بمانی باید تاوان بدهی. در خانهات سرزمینت هوا کم می آوری و در غربت تو تا ابد غریبهای. نرگس مساوات در رمان خاک زوهر با روایتی موجز به واگویی داستان دختری می پردازد که امیدهایش برای ماندن و ساختن را فروریخته میبیند و در کشمکشی ذهنی برای دل کندن رفتن به مرور آنچه بر او گذشته است میپردازد. قهرمان خاک زوهر نمایندۀ نسلی است که زندگیاش در تقلا برای یافتن خانهای و کنج آرامشی گذشت.
«لاله دهقانپور» منتقد ادبی درباره این اثر و در نقد آن چنین نگاشته است: بعد از پس گرفتن حلب از داعش، سوریها بر دیوار ویرانههای بهجا مانده در این شهر نوشتند «وطن هتل نیست که هروقت خدماتش خوب نبود، ترکش کنیم. ما اینجا خواهیم ماند.» و این جملات تکاندهنده و تأثیرگذار، یاریدهندهی مردم دیگر کشورهای بحرانزدهی جهان شد تا هربار که به دلایلِ مختلفِ سیاسی، فردی و اجتماعی از امید و انرژی تهی میشوند، تجدید قوا کنند و ماندن را به رفتن ترجیح دهند. اما گاهی اوقات، هرچقدر هم که به خاک و خانه وفادار باشی، دستهایی مرئی یا نامرئی تو را فراری میدهند و مفهوم خانه در ذهنت میمیرد یا در سرزمینی دیگر بازتعریف میشود. به قول پگاه، شخصیت اصلی کتاب خاکزوهر، «به زور که نمیشود مهمان ناخوانده بود، آن هم توی خانهی خودت.»
خاکزوهر، اولین داستان بلند نرگس مساوات، روایتگر بخشهایی از زندگی زن جوانی به نام پگاه است؛ زنی که مانندش را در داستانهای ایرانی کم میبینیم. به همین دلیل میتوان گفت که یکی از نقاط قوت این داستان بلند، پرداخت درست و غیرکلیشهای شخصیت محوری است.
از جمله ویژگیهای این شخصیت میتوان به نحوهی مواجههاش با اتفاق تلخی مثل بیوفایی یار، اشاره کرد. پگاه در چنین موقعیتی، واکنشی هیجانی و انتقامجویانه از خود نشان نمیدهد و شخصیت مستقل، باتجربه و خودآگاهش به یاری او میآید تا بدون القای حس قربانی شدن، چالشهای عاطفی را پشتسر بگذارد.
پگاه میداند کجا ایستاده است و چه میخواهد اما جهانبینی متفاوت او عاملی میشود برای جداییاش از جامعهای که او را پس میزند. نویسنده با خلق چنین شخصیتی، در واقع بخش مهمی از دغدغههای زن روشنفکر ایرانی معاصر را بازتاب میدهد و حسآمیزی قوی داستان، همذاتپنداری خوانندگان بسیاری را با پگاه، برمیانگیزد.
خاک زوهر روایت آدمهایی است که در جهان واقعی وجود دارند و کنشگرند اما آنقدر به حاشیه رانده شدهاند که حتی بهسختی میتوانند خودشان را در داستانها پیدا کنند. از این جهت، داستان بلند خاکزوهر، قابلیت تبدیل شدن به سندی اجتماعی را دارد تا نسلهای بعد با مطالعهی آن بفهمند که زمانی در ایران، بسیاری از انسانهای خوشفکر و باکفایت فقط بهدلیل انتخاب سبک زندگی متفاوت، مجبور به ترک دیار شدند.
تسلط نویسنده بر عناصر داستانی، موجب پرداختن به درونمایهی مهاجرت، در بستری شده که خورند آن است. زبان پاکیزه و خوشخوان، ایجاد لحن مناسب شخصیتها، دیالوگهایی که در خدمت داستاناند و گذارهای بهجا و دقیق علاوه بر محتوا، ساختار داستان را جذاب و منسجم کردهاند. بهعنوان مثال، زمان برای روایت داستان، هوشمندانه و کاربردی انتخاب شده است.
راوی اولشخص، با ترکیبی از تکگوییهای درونی و بیرونی داستان را در زمان حال روایت میکند تا خواننده همراه او اتفاقات عینیای را که روحش را آشفته میکنند، تجربه کند. از سویی دیگر در خلال روایت، با نقبهایی به گذشته، اطلاعاتی دربارهی خلقیات، باورها، تجربیات و سبک زندگیاش میدهد. در این گذارها است که خواننده چرایی خستگی و رخوت امروز پگاه را درک میکند و شخصیتپردازی او کامل میشود. روایت در زمان حال باعث تقویت معاصر بودن خاکزوهر میشود.
خردهروایتهای خاکزوهر لازماند اما کافی نیستند. بسط ندادن ماجراها و مختصر بودنشان، داستان را کمی به خاطرهگویی نزدیک کرده است. در پایانبندی داستان، پگاه تصمیم به مهاجرت میگیرد، برای باورپذیر شدن چنین انتخابی نیاز کاشتن بذرهایی در طول روایت هستیم اما راوی در طول داستان، تمایلی به ترک وطن و تغییر زندگی فعلیاش نشان نمیدهد و به همین دلیل پایانبندی شتابزده و ناگهانی به نظر میآید.
تنهایی پگاه «با صدهزار و بیصدهزار مردم»، واضح است و تأثیر روابط نابسامان خانوادگی و بحرانهای اجتماعی بر شخصیت او بهخوبی در داستان گنجانده شده است. اما راوی به پیشینههایی که منجر به ترک خانه میشوند، نمیپردازد. به بیانی دیگر، مهاجرت شخصیتی مثل پگاه کاملاً قابل درک است اما منطقی نیست که این هجرت تحمیلشده، در این حد ناگهانی اتفاق بیافتد.
وسعت و عمق بیشتر خردهماجراها، میتوانست این داستان بلند را به رمانی درخشان تبدیل کند اما با این وجود همین حالا هم آنقدر خوشخوان و سرشار از احساسات ملموس است که میتوانیم در یک نشست آن را بخوانیم و تا رسیدن به آخرین صفحه، رهایش نکنیم؛ همین حالا هم میشود با جان و دل درک کرد چرا وقتی وطن هتل نیست و نباید باشد، بعضی آن را نذر میکنند تا آرام بگیرند.
مطالب مرتبط
- کتاب پسری که جادویی شد
- کتاب پیوند زخم خورده
- کتاب دیروز گریستم
- کتاب درباره عشق
- کتاب برنامه آمادگی شغلی
- معرفی کتاب قدرت خلق کسب و کار نوپا
- معرفی کتاب «فقه و امنیت»
- کتاب توانمندسازی حکومت
تگها
مطالب پربیننده
- چگونه تشخیص دهیم یک تصویر با هوش مصنوعی ساخته شده؟
- آموزش کامل تهیه سبزه عید با تخم شربتی
- کاهش وزن علمی و بدون برگشت
- چگونه میتوان از اینستاگرام، تیکتاک و گوشیهای همراه فاصله گرفت؟
- کمبود چه مواد غذایی باعث افزایش ابتلا به افسردگی میشود؟
- چطور مامان بابای خودمان باشیم؟
- مادران تلفنهمراه خود را به کودکشان بدهند یا خیر؟
- چرا مردان در بیان احساسات خود موفق نیستند؟
- آیا در برزخ، شفاعت وجود دارد؟
- "همای سعادت" اسطوره یا واقعیت؟!
- گیاهانی که استرس خانه و محل کار را کاهش میدهند
- سیگارهای الکترونیک یک جایگزین توهم زا
- سونامی سالمندی، بحران پیش روی کشور
- درباره خانه عباسیان، شاهکار معماری ایران در کاشان
- درباره قنات بلده فردوس؛ بیبدیل در دل کویر
- درباره شغاب، گورستان دلاوران در بوشهر
- کاخ خسرو کرمانشاه؛ شکوهی به جا مانده از دوران ساسانی
- درباره پل ساسانی دزفول، کهنترین پل آجری جهان
- چگونه سینمای ایران به رکورد فروش ۱۰۰۰ میلیارد تومان رسید؟
- لذتبخشترین نماز
- درباره تذهیب و انواع آن
- چقدر برای شریک زندگیمان وقت بگذاریم؟
- مواد غذایی موثر در بهبود علائم یائسگی
- حضرت زهرا (س) و تاکید روی آموزش علم
- هشدار؛ چه پیامکهایی را باز نکنید
- اسانسهای دافع اضطراب را بشناسیم
- حضرت زهرا (س)، الگوی بیبدیل یک زن مسلمان
- درمان تورم کف و قوزک پا
- معرفی غذاهای سنتی ایرانی در شب یلدا همراه با تصاویر
- نحوه آموزش صبر و بردباری به کودکان
- قوانین کلاس و مدرسه
- قالب آماده و زیبای پاورپوینت(15)
- ۵ فیلم که همه زنان ایرانی باید تماشا کنند
- شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین»
- قالب زیبای پاورپوینت برای ارائه پروپوزال و دفاع رساله دکترا
- قالب پاورپوینت کادر دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی و طرح دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی زیبا
- رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟
- قالب پاورپوینت گرافیکی جالب
- نمونه تدریس درس اول هدیه آسمان پنجم
- پورنوگرافی چیست و چه اثری بر مغز و رابطه جنسی دارد؟
- اندکی درباره درسپژوهی
- کتاب پسری که جادویی شد
- همه زائران سلطان
- قالب پاورپوینت
- معرفی کتاب
- دوستی با کتاب
- قالب پاورپوینت گرافیکی
- درباره محسن رضایی
- معرفی کتاب
- کتاب راهنمای کامل Interaction access
- درباره امیر کبیر
- کتاب پیوند زخم خورده
- کتاب آموزش علیه آموزش
- درباره فخرالدین عراقی
- خلاصه کتاب سواد بصری
- درباره محسن مهر علیزاده
- تورم به کدام سو میرود؟
- طغیان سرخک